Буюклар муҳаббати

Буюклар муҳаббати
Буюклар муҳаббати


"Нозли дилдордан айрилдим...”

Махтумқули туркий халқлар адабиётида ўз овози, ўз услубига эга бўлган забардаст шоирлардан бири саналади. Манбаларга кўра, у 1733 йилда Копетдоғ тоғи этакларидаги Қорақала музофотида, туркманларнинг гўкланг қабиласида дунёга келади. Унинг отаси Давлатмамат Озодий ўз даврининг оташнафас шоирларидан бири эди.

Махтумқули яшаган давр Эрон шоҳи Нодиршоҳнинг қонли юришлари даврига тўғри келди. Эронлик қизилбошларнинг босқинлари туркманларнинг кўплаб шаҳар ва қасабаларини вайронага айлдантирарди. Махтумқули болалигидан ана шундай мудҳиш, қирғинбарот кунларнинг шоҳиди бўлиб улғайди.

Дастлаб қишлоқ мактабида, кейинчалик Хива ва Бухородаги мадрасаларда таҳсил олган Махтумқули диний ва дунёвий илмларни пухта ўрганди. Навоий, Садий, Румий сингари буюк мутафаккирлар ижодини пухта ўрганиб, ўзи ҳам шерлар бита бошлади. У ўз шерларида инсонийликни, мардликни, ахлоқий қадриятларни тараннум этди.


         Ҳар йигитнинг аслин билай десангиз,

         Маракада ўтириб-туришин кўринг,

         Биров билан ошно бўлай десангиз,

         Аввал вадасинда туришин кўринг, – дейилади шоирнинг дилбар шерларидан бирида.

Шоирнинг ҳаёти турли фожиаларга, қисматнинг шафқатсиз синовларига бой бўлди. Болалигида онасидан ажраган Махтумқули кейинчалик икки акаси Муҳаммадсафо ҳамда Абдулладан ажралди. Афғон мулкига, Аҳмадшоҳ Дурроний ҳузурига йўл олган акаларининг тақдири қоронғилигича қолди. Опаси Хонменгли ва укаси Жонҳасан ҳам номалум хасталикдан вафот этишди.

Махтумқулининг бошига тушган бундай маҳзун, аламли кунлар унинг асарлари, мунгли шеру ғазалларида ҳам ўз аксини топган.

Муҳаббат бобида ҳам тақдир буюк шоирни сийламади. У ўн етти ёшида ўз қабиласидан бўлган Менгли исмли қизни севиб, унга атаб кўплаб шерлар битганди. Менгли ўзининг ҳусну малоҳати, гўзаллиги билан беқиёс довруғ қозонганди. Унинг атрофида гирдикапалак бўлиб юрган йигитлар кўп, бироқ у фақат биргина йигитни, кенг яғринли, қорақош, қоракўз, жингалак сочлари кулоҳининг остидан тошиб турадиган ўспирин, ёш шоир Махтумқулини ёқтирарди.

Тез орада икки ёшнинг муҳаббати шоирнинг отаси Озодийга ҳам етиб боради. Ота шоир эмас, муҳаббатни, пок инсоний туйғуларни тушунар, қадрларди. Қизнинг ота-онаси ҳам эл ичида ўз ўрни, обрў-этиборига эга бўлган оила билан қуда бўлишни орзу қиларди.

Қадимий туркман ананаларига кўра, бўйга етган қизни ҳам, йигитни ҳам тез фурсатда бошини қовуштириш зарур. Шу боис, Давлатмамат Озодий катта тўю томоша билан ўғлини севгилиси Менглига уйлантиради. Икки ёш бахтиёр эди.

Ўн еттидан ўтган сўнг, шуҳрат уйига кирдим,

Олдим бир нозанинни, завқ ила сафо сурдим.

Уларнинг қувончи еру осмонга сиғмасди. Аммо, замон ёмон эди. Босқинчи қизилбошларнинг ҳужум қилиш эҳтимоли ҳар лаҳза хавф солиб турарди.

Махтумқули иш юзасидан узоқ сафарга отланганда юртни ёғий босди. Қанча-қанча эр йигитлар душманнинг тиғига учради. Ёв туркманнинг кўплаб гул қизлари, келинларини асир қилиб олиб кетди. Улар орасида Махтумқулининг севикли ёри Менгли ҳам бор эди.

Махтумқули ёрини излаб кўп элларни кезди. Дард-аламларини шерга солиб куйлади. Менглининг дарди ғамгин сатрларга кўчиб, шерият ихлосмандларининг қалбидан мангу жой олди. Аммо, Менглидан ном-нишон йўқ эди.

Айрим тахминларга кўра, Менглини қизилбошлар олиб кетмаган, балки отаси қизини Махтумқулидан кўра бой, бадавлат йигитга узатиб юборган. Бироқ, бошқа олимлар бу тахминни рад этишади. Негаки, Махтумқули ўз қабиласига, бироқ бошқа оилага келин бўлиб тушган севгилиси, бошқа бировнинг ҳасми ҳалоли ҳақида бундай ўтли, армонли шерлар битмаган бўларди. Чунки, бундай ҳолат туркманлар ҳаётида учрамайди.

Қўлдан олдинг қароримни,

Келиб сен ногаҳон фироқ,

Опкетдигнг Менгли ёримни,

Солимю дилга армон, фироқ...

Махтумқули қаерга бормасин, кимлар билан кўришмасин, севги унинг қалбидаги тузалмас яра бўлиб қолаверди. Бу ёқда эса, отанинг умр карвони сўнг манзилга етиб борар, ёлғиз қолган жигарбанди Махтумқулининг фарзандларини кўриб ўлишни орзу қиларди. Шу боис, Махтумқули бошқа бир аёлга уйланади. Ундан икки фарзанд – Иброҳим ва Сора туғилди.

Махтумқули умри давомида дунёнинг кўплаб ўлкаларини кезди, ўқиди, изланди, ижод қилди. Ўзидан бетакрор асарлар қолдирди. У 1783 йилда вафот этди.

У тарихда беназир шоир, пок ва буюк қалб эгаси, бетакрор муҳаббат соҳиби сифатида ҳам ном қолдирган.

Рустам Жабборов тайёрлади.

ТОБУТДАГИ ТИРИКЛАР

Шарофатнинг кўнгли ҳамон алағда, қўшни аёлга оғзидан гуллаб қўйганидан бери ҳаловатини буткул йўқотди. Бу гап маҳалла бўйлаб тарқаганида эса эри унинг ярим тунда қабристонда нима қилиб юрганини сўраб, ҳол-жонига қўймади. Йўл яқинроқ бўлсин учун мозорлар оралаб ўтгани ҳақидаги баҳонасидан кейин индамай қўйган бўлса-да, эрининг бу важга...

ЕРИМНИНГ МАШУКАСИ ОЗИДАН ЙИГИРМА ЙоШ КАТТА…

Сарлавхани кориб, хайрон колгандирсиз? Ха, бу хакикат, аччик хакикат. Аммо мен хозир дарди хол килиб, кундошиму еримга тош йогдирмокчимасман. Ерим уч болани тирик етим килиб, озидан йигирма йош катта айолнинг етагини тутиб кетиш сабабларини айтмокчиман. Зеро, яна кимдир мен каби такдир козонида куйиб колмасин......

ЖИН… (марҳум қизиқчи Ҳожибой ТОЖИБОЕВ бисотидан)

Бойвачча ярқираган «Мерседес»ида светофорнинг қизил чироғига келиб тўхтаганди, орқадан «Запорожец» келиб урилди. Азбаройи тутоқиб кетган бойвачча зарда билан пастга тушди. Қараса, «Запорожец» рулида ёши 80 дан ошган бир чол ўтирибди. — Хўш, ота, нима қип қўйдингиз? — бақирди бойвачча. — Машина ҳайдашни билмасангиз, уйда ўтирмасизми жи-им? Нима қип...

Шариат бойича никохдан отишда куйидаги коидаларга амал килиш лозим болган:

1. Никохдан отувчиларнинг озаро розилиги. 2. Никох йошига толиш. 3. Никохни гувохлар иштирокида тузиш. 4. Келин учун калин ва махр толаш....

ВЬЕТНАМ

Вьетнамдаги урушдан кейин уйига қайтадиган бир аскар Сан Францискодан қўнғироқ қилди: - Она, дада, уйга қайтаяпман, аммо сиздан бир нарсани илтимос қилмоқчиман. Ёнимда бир дўстимни ҳам олиб бормоқчиман. - Майли ўғлим, келақолсин....

Султон харамидан кочган канизак Назиба

Усмоний султонлар харамига бутун дунйодан гозал кизлар олиб келинган. Улар бу йерда болалик чогидан осиб, катта болади. Болалигидан кизчаларни оз хазрати олийларига мухаббат билан сугориб, катта килишади. Уларнинг бирдан-бир орзуси – султонга валиахд тугиб бериш. Шу боис улгайган кизларнинг деярли барчаси султон билан хилватга киришни орзу килади....

«Усмонийлар империяси тарихи» туркумидан: «БУЮК ВАЗИРГА АТАЛГАН ТОШ БЎРОНЛАРИ»

смонийлар империяси даврида буюк вазир мартаба бўйича султондан кейинги ўринни эгаллаган. У керак бўлса, султоннинг номидан фармонлар бериш ҳуқуқига эга бўлган. Аммо буюк вазирликка тайинланган шахс кўп ўтмай йўл қўйган биргина жиддий хатоси туфайли ҳам ўлимга маҳкум қилинган. Қатл эса аксар ҳолларда оддий халқ тарафидан маҳкумни тошбўрон қилиш...

Эрни даволовчи дори

Бир аёл дугонасини олдига келиб эридан шикоят қила бошлади: - Эрим қачон уйга келса менга ташланади, бақиради, тергайди, бундан қутулишни иложи бўлмаяпти......

“Йош жазманнинг касофати...

Бу оилани узок йиллардан бери биламан. Адашмасам, улар турмуш курган кунданок жанжаллашишни бошлашган еди. Аммо хар гал бу жанжаллар даханаки сокиш-у йенгил хакоратлар билан якун топарди. Охири ажралишди хам. Афсуски, шундан кейинги жанжал икковлари учун хам кимматга тушди…...

Суриялик қочқин қиз ҳикояси: "Бир ойда оиламдан, ватанимдан айрилдим..."

Муаллифдан: Бу воқеа тасаввурим маҳсули эмас, бугунги кунимизда одамлар яшаётган ҳаётдир. Биз уларни билмаймиз, биз уруш нималигини билмаймиз, бизнинг ташвишларимиз нари борса тирикчилик. Аммо дунёнинг шундай нуқталари борки, у ерда одамлар тирикчилик эмас, тириклик учун курашаяпти. Биз учун энг бебаҳо немат — тинчликнинг қадрини яна бир бор...

Фикр қўшиш