Safarda takbir va tasbih aytish
Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:
"Biz (tepalikka) ko‘tarilganimizda takbir (Allohu akbar), tushayotganimizda tasbeh (Subhanalloh) aytardik", dedilar.
(Buxoriy rivoyati)
Izoh: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam haj va umradan qaytayotganlarida (ba’zi rivoyatlarda "g‘azotdan qaytayotganlarida" deyilgan) biror tepalikka ko‘tarilsalar, takbir aytar edilar va biror vodiyga tushsalar, tasbih aytardilar.
Bundan ma’lum bo‘lmoqdaki, safarda tepalikka chiqayotganda, "Allohu Akbar" deb takbir aytish, tepalikdan pastga tushayotganda Alloh taoloni poklab, "Subhanalloh" deb tasbih aytish sunnat ekan. Zero inson yuqoriga ko‘tarilgani sari atrofdagi narsalar uning ko‘z o‘ngida kichrayib boradi va oxiri zarradek bo‘lib qoladi. Bunday holatda insonning qalbida kibr tuyg‘usi paydo bo‘ladi, shuning uchun bu holatda Alloh barcha narsadan kattaroq, ulug‘roq ekanini tilga olib, “Allohu akbar” deb, Allohni ulug‘lash loyiq bo‘ladi. Pastga tushish quyilik va pastlik bo‘lgani uchun bu holatda Alloh taoloni barcha kamchilik va past sifatlardan poklash loyiq bo‘ladi.Bu zikr faqat safarda aytilgani uchun uni safarda aytish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Unga boshqa holatlar qiyos qilinmaydi, zero ibodatdagi asl-asos sunnatda kelganiga cheklanishdir.
Ayrim kishilar bu sunnatni tiriltiraylik deb, zinapoya yoki lift orqali ko‘tarilayotgan paytlarida takbir va tasbih aytishmoqda ekan. Bunday qilish sunnat emas. Agar sunnat bo‘lganda, Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallam sahobalarga uyga kirib-chiqishda aytiladigan duo-zikrlarni ta’lim berganlaridek, zinadan ko‘tarilib tushilganda aytiladigan duo-zikrlarni ham ta’lim bergan bo‘lardilar. Holbuki ularda zinapoya bo‘lgan.
Yurgan-turganda, har qanday holatda umumiy suratda takbir, tasbih va tahlil aytib yurish juda yaxshi amal.
Biroq, hadislarda kelgan tasbihlar, zikr-duolarni belgilangan adadda, belgilangan o‘rinda, belgilangan kayfiyatda va belgilangan zamonda qilish sunnat bo‘ladi, unga boshqasini qiyos qilinmaydi. Agar qiyos qilinsa, bid’at bo‘lib qoladi, Alloh saqlasin.
Darvoqe, Imom Buxoriy yuqoridagi hadisni ӯzlarining sahihlarida: «Vodiyga tushganda aytiladigan duo" haqidagi bobda keltirganlar. Shuningdek, ushbu hadis ko‘p manbalarda ”Safarda takbir va tasbih aytish" bobida zikr qilingan.
Vallohu a’lam