Shimoliy Kavkazdagi Tamerlan (Amir Temur)

Shimoliy Kavkazdagi Tamerlan (Amir Temur)
Shimoliy Kavkazdagi Tamerlan (Amir Temur)


Jahon tarixidagi eng buyuk hukmdor va sarkardalar qatorida Aleksandr Makedonskiy, Gay Yuliy Tsezar, Napoleon Bonapart, Aleksandr Suvorovlar qatorida Temuriylar saltanatining asoschisi Temur ham bor. Evropada u Tamerlan nomi bilan mashhur bo'lib, fors tilidan tarjima qilingan "Timur-leng" laqabi "cho'loq Temur" degan ma'noni anglatadi. Temur o'zining ikkinchi ismini bir sababga ko'ra oldi: 1362 yilda janglarning birida oyog'idan yaralanib, oqsoqlanib qoladi.

Hayoti davomida Tamerlan Mo'g'uliston, G'arbiy Osiyo, Fors, Hindiston, Usmonli davlati va Xitoyga qarshi ko'plab muvaffaqiyatli harbiy yurishlarni amalga oshirdi. Shu bilan birga, eng muhimi, sarkarda Oltin O'rda bilan kurashi bilan yodda qoldi. Hukmronligining birinchi kunlaridanoq Tamerlan bu davlatdan qoʻrqib, uning sharqiy qismida oʻzining siyosiy taʼsirini oʻrnatishga harakat qildi. U Chingizxonning toʻngʻich oʻgʻli Oltin Oʻrda xoni Toʻxtamishga qarshi uchta yurish qildi. Zamonaviy Shimoliy Kavkaz hududiga ko'plab harbiy harakatlar ta'sir ko'rsatdi. Oltin O'rdaga qarshi urushning asosiy voqeasi shu erda bo'lib o'tdi: 1395 yilda Terekdagi jang O'rdaning mag'lubiyati bilan yakunlandi. Jang asosan o'zining oldingi kuchi va ta'sirini yo'qotgan Oltin O'rdaning keyingi taqdirini oldindan belgilab berdi.


Tamerlan 1386 va 1394 yillarda Kavkazga birinchi yurishlarini boshladi. Urush bilan u hozirgi Shimoliy Eron, Ozarbayjon, Armaniston va Gruziya hududlarini bosib o'tdi. Gruziya-tog'li armiya kuchli qo'mondonni bir muddat ushlab turishga muvaffaq bo'ldi, ammo Tamerlan ularni mag'lub etishga muvaffaq bo'ldi. Gruzinlar va naxlar shimolga, Katta Kavkaz daralariga chekinishdi. Tog'li yo'llar va dovonlar Tamerlan uchun strategik jihatdan juda muhim edi. Daryol darasidagi qal’ani egallash maqsadida yurishini davom ettirishga qaror qildi. Shunga qaramay, daradagi ulkan qo'shinlar samarasiz bo'lib, Tamerlan chekinishga majbur bo'ldi.


1395 yilda 300 ming kishidan iborat Tamerlan armiyasi Oltin O'rdaga qarshi yurish boshladi. U Derbent yaqinida to'planib, keyin Dog'iston orqali o'tib, To'xtamishning oldingi otryadlarini tor-mor qildi. Tamerlan Sunja va Terek daryolarini kesib o'tib, zamonaviy Kabardino-Balkariya hududiga etib bordi. Aynan shu erda, qadimgi Djulat shahri yaqinida, zamonaviy Mayskiy shahridan unchalik uzoq bo'lmagan joyda, 1395 yil 15 aprelda XIV asrning eng katta jangi bo'lib o'tdi, u uch kun davom etdi. Unda yarim millionga yaqin kishi qatnashdi. Toʻxtamish qoʻshini ogʻir magʻlubiyatga uchradi va bosqinchi Tamerlan Djulatni yer bilan yoʻq qilishni buyurdi.

G'alabadan keyin Tamerlan To'xtamish va uning ittifoqchilari qo'shinining qoldiqlarini yo'q qilishga kirishdi. 1395 yilda u Cherkes mintaqasini vayron qildi, G'arbiy Alan hukmdorlari Buriberdi va Burakan mamlakatini bosib oldi, Shimoliy Osetiya va Bolkariya tog'larida joylashgan Kuli va Taus qal'alarini zabt etdi, shuningdek, hududda joylashgan Ixron viloyatini bo'ysundirdi. Osetiya va Ingushetiya.


Tamerlan Simsim mamlakatini - qadimgi Chechen davlatini, mashhur Gudermes qishlog'ini, Sulakdagi Almak shahrini va Chechen tekisligini zabt etishga ko'p kuch sarfladi. Uning Chechenistonga qarshi yurishi shunchalik dahshatli ediki, o'sha yillardagi voqealar xotirasi uzoq vaqt davomida xalq og'zaki ijodida, masalan, "Oqsoq-Temur" haqidagi afsona va rivoyatlarda saqlanib qoldi.

1396 yil boshida Tamerlan Volga bo'yidagi Oltin O'rda shaharlarini zabt etish uchun shimolga yo'l oldi. Muvaffaqiyatli janglardan so'ng qaytib kelgan Tamerlan dam olish uchun Stavropol o'lkasidagi shtab-kvartirasida Oltin Qo'rg'on tog'ida chodir tikdi. O'sha yilning bahorida u yana Dog'istonni bosib olishni davom ettirdi, u erda avarlar, lazginlar va boshqa tog'lilarning birlashgan armiyasi mag'lubiyatga uchradi. Kuzda Tamerlan Zakavkaz, Suriya va Kichik Osiyoni bosib olish uchun Derbent orqali Shimoliy Kavkazni tark etdi.

Tog'lilar bilan bo'lgan janglarda Tamerlan Shimoliy Kavkazni o'zi uchun himoya qila olmasligiga amin edi. Uning davlatining chegaralari tizmada qoldi. Shu bilan birga, Tamerlanning Shimoliy Kavkazga yurishi o'chmas izlar qoldirdi: ko'plab yirik qadimiy shaharlar va yuzlab qishloqlar butunlay yo'q bo'lib ketdi, mahalliy aholiga jiddiy ta'sir ko'rsatdi. Bosqin oxir-oqibat Oltin O'rdani zaiflashtirdi, u 15-asr davomida o'z kuchini tiklamay, alohida xonliklar va mulklarga parchalanib ketdi.

Madrid ko’chalaridagi noodatiy piyodalar o’tish yo’lakchalari

Piyodalar o'tish yo'lakchalari deganda hammaning ko'z oldiga odatiy yo'l yo'l chiziqlar kelishi tabiiy. Biroq bugungi maqolamizda sizning e'tiboringizga biroz noodatiy bo'lgan yo'lakchalarni havola etmoqchimiz!...

Erkaklar kiyimlarini tog’ri dazmollashdagi kichik qoidalar

Kiyimni dazmollash oson deb o’ylasangiz, bilingki, hamma ham buning uddasidan chiqavermaydi. Quyida dazmol qilish chog’ida kerakli bo’lgan qoidalar bilan tanishtiramiz....

RO'ZADORLARGA XUShHABAR!

RO'ZADORLARGA XUShHABAR! • Jobir ibn Abdullox roziyalloxu anxudan rivoyat qilinadi. «Rasulullox sollalloxu alayxi vasallam shunday dedilar: «Ramazon oyida mening ummatimga mendan avvalgi payg'ambarlarga berilmagan besh narsa berildi:...

Muzqaymoqning zarari bormi?

Agar muzqaymoq noto’g’ri saqlangan, muzlatilgan va muzdan tushirilgan bo’lsa, unda stafilokokk yoki salmonella ichak tayoqchalari bo’lishi extimoli bor. Unda bunday muzqaymoq tanovulidan so’ng, qanday qilib zaxarlanmaslik mumkin?...

Anor mevasining shifobaxsh hususiyatlari

Bugungi maqolamizda vitamin va antioksidantlarga boy bo’lgan anorning foydali hususiyatlari haqida gapirib o’tamiz!...

Ro'mol o'rash usullari - zamonaviy va mashhur uslublar, foto va video

Ro’mol o’rashning ko’plab usullari mavjud. Ularning har biri muayyan toifadagi ayollar uchun mos keladi. Sochlari yopiq bo’lgan xotin-qizlar sirli, odobli ko’rinadi, o’ziga ortiqcha e’tibor tortmaydi. Quyida eng chiroyli va mashhur uslublar haqida....

Koronavirus infeksiyasiga chalingan mashhurlar

Xitoyning Uxan shahrida pnevmoniya alomatlariga o'xshash kasallik tarqaldi. So’ngra keng yoyila boshladi. Dunyoning ayrim mamlakatlarida ushbu kasallikka chalinganlar soni xitoyliklarning sonidan oshib ketgan. Minglab bemorlarning orasida taniqli odamlar, aktyorlar, sportchilar, siyosatchilar ham bor. Bugungi maqolamizda Koronavirus bilan...

Juda qimmat bo’lgan ammo biror naf keltirmaydigan 10 ta buyum

Dunyoda ko’plab qimmat va ahamiyatsiz narsalar mavjud bo'lsa-da, bizning ro'yxatimizdagi bu 10 tasi juda hayratlanarlidir. Ularning ko’rinishi juda nozik bo’lgani bois mo’ljallangan maqsad uchun ishlatmaslini maslaxat beramiz....

O’z tashqi qiyofasidan qoniqmaydigan 10 nafar Gollivud yulduzlari

Bizga deyarli ideal ko’rinuvchi Gollivud yulduzlari o’zlarining kamchiliklaridan uyalishi to’grisida gapirishgan. Bugungi maqolamiz orqali ko’rinishidan qoniqmaydigan Gollivud yulduzlari haqida keltirib o’tamiz....

Alisher Navoiy haqida ma'lumot

Alisher Navoiy-buyuk O'zbek shoiri, yozuvchi, mutafakkir va davlat arbobi. Uning o'zbek adabiyoti va madaniyati rivojiga bo'lgan iste'dodi va ta'siri shubhasizdir. Alisher Navoiy 1441 yilda hozirgi Afg'oniston hududida joylashgan Xerat shahrida tug'ilgan. U yoshligidan adabiyot, san'at va ta'limga qiziqish ko'rsatgan. 14 yoshida Arab va fors...

Fikr qo'shish