Hazonli kunlar. Tuzoq... 1-qism
Ishdan charchab kelgan Shuxrat aka mexmonhona sari yo'l oldi. Ichkariga mo'ralar ekan, xozirgina mexmonlar kelib ketganini sezdi, chunki xali dasturhon eg'ib olinmagan edi. O'z honasiga kirar ekan, eshik og'zida Mexri hola unga peshvoz chiqdi.
-Yahshi keldingizmi dadasi.
-Yahshi raxmat,o'zlaring tinch o'tiribsilarmi?
-Raxmat, yahshi. Ovqat suzaveraymi?
-Xa,mayli, men kiyinib chiqay, aytgancha, uyga u-bu kim keldimi?
-Xaya, esim qurisin, qizimiz Sarvihonga sovchilar kelishgandi.
-Ho'sh, kimlar ekan?
-Dasturhon boshida bafurja gaplashamiz, Sarvihon bugun Nortoy amasinikiga ketgan, yangasi chaqirib oldi.
-Mayli, tezroq bo'l, -deya Shuxrat aka kiyimlarini almashtirib, televizior qarshisiga o'tirdi. Pul'tni bosib almashtirar ekan, bolalari termulib turardi. Katta o'g'li Fayz 9-sinfda o'qigani bilan televiziorga , umuman xechnimaga qiziqmaydi. Ammo ikki kichik qizlari seriallarning dodini beradi.
Oila a'zolari bilan kechki ovqatni qilib bo'lishgach, Mexri hola bolalarini boshqa honaga dars qilinglar deb chiqarib yubordi. Shuxrat aka ichiga sig'may so'ray boshladi.
-Sovchilar kimlar ekan?
-To'rt maxalla narida turarkan. Dugonamning qo'shnisi emish.
-Qizingni qanday tanlabdi, kuyov o'qirmikan?
-Qaydam, o'g'illari o'qimasmish, Rossiyaga borib kelarmish, oyog'ini erga tekkizdirmay maqtadi o'ziyam.
-Qiziqsanda, onasi, qaysi sovchi bo'lajak kuyovning kamchiliklari xaqida gapiradi, xammasi maqtab, to'ydan keyin isitmasi chiqadi. Ho'sh, nima deding?
-Men sizdan o'tib nima xam derdim, dadasi bilan gaplashaylik,maslaxatlashaylik,keyin bir gap bo'lar dedim.
-To'g'ri qilibsan, bu umr savdosi, adashishga xaqqimiz yo'q. Qizimizni o'qishga qo'yolmadik, kelajagini puhta o'ylashimiz kerak.
-Kuyinmang dadasi, bir gap bo'lar,mana bu kuyov bolaning rasmi,yo'q deyishimga qaramasdan tashlab ketdi, -deb Mexri hola rasmni qo'ydi. Shuxrat aka rasmni sekin oldi va qaradi.
-Yomon bolaga o'hshamaydi, yana kim bilsin, surtning tili bormi.
-Qizimizning xam yoshi yigirma ikkiga etay deb qoldi. Xa deganda sovchi kelmaydi, odamlar obro' va mansabparast bo'lib ketgan dadasi.
-Kuyinma, sizlarni xech narsaga zoriqtirib qo'yganim yo'q, uch qizim, o'g'lim va sen uchun borimn beraman. Qizing juda odobli, ko'z tegmasin onasi.
-Xaaaaaaa, nimasini aytasiz, dugonalariga o'hshab iqing-shiqingni, pardoz-andozni, bundoq tuzuk kiyinishniyam bilmaydi. Shunga aytaman,o'zinga qarab yur, uyoq-buyoqqa yur, seniyam yigitlar ko'rsin, tanishsin, yo'q, bilganidan qolmaydi, nimamish, ersirab qolmadim, kerak bo'lsa o'zlari topishsin, borimcha qabul qilishsinmish. Shu sovchilarga rad javobini bermaslgimiz kerak.
-Shoshilma onasi, qizingni ko'p izza qilma, ko'nglini ranjitma, ammo sovchilar borasida shoshilmasdan yo'l tutish kerak,sen ertaga borib, o'sha oilani maxallasiga borib surishtirgin, so'rab bilgin.
-Bir kami izquvarlik qilishim qolgan edi.
-Nima, unda ko'rmagan, bilmagan odaminga ma deb qo'sh qo'llab topshirasanmi qizimizni, borasan, tamom, -deb Shuxrat aka biroz g'azablandi.
-Mayli, borganim bo'lsin, faqat siz g'azablanmang dadasi, -deb dasturhonlarni eg'ishtira boshladi...
........................
-Assalomu alaykum onajon.
-Va alaykum assalom, keldingmi Sarvihon qizim, yangalaring yahshimikanlar?
-Yahshi, raxmat, salom aytib yuborishdi.
-Salomat bo'lsin, qizim, kel o'tir yonimga, senda gapim bor, -deb Mexri hola Sarvihonni yoniga imladi. Sarvihon onasining yoniga o'tirrkan,onasining nima demoqchiligini sezib turardi.
-Qizim, qiz bola birovning hasmi, mana kap-katta qiz bo'lib qolding, dugonalaring xam...
-Bo'ldi, etar ena, faqat dugonalaring allaqachon turmushga chiqib, farzandli bo'lib ketishgan demang, -deya Sarvihonning ko'zlarida yosh qalqidi.
-Sarvihon, jonim qizim, men unaqa demoqchimasdim, ammo sen xam bizni tushun, otang bilan bahtingni o'ylaymiz, sovchilar to'kilib kelganda xam rayingni qaytarmay uzib yubordek, mana bir yildan oshdi, sovchilarning qadami uzildi.
-Men nima qilay ena, sovchi kelmasa, uyiga kirib boraymi?
-Unaqa dema, qizim,kecha senga sovchilar kelishdi. Yigit sendan uch yosh katta ekan, Rossiyaga borib kelar ekan, moshinasi xam bor ekan.
-Moshinasi oy ko'rsatarmidi, ena, qiziqsizda.
-Bir daqiqa chagagingni o'chirib tur, gapirib olay. Hullas, o'sha bolaga seni uzatamiz.
-Tanimagan, bilmagan odamga-ya?
-Tanmasang tanishasan, ma, ol, bu kuyov bolaning surati. Men ketdim, maxallasidan borib surishtiraman, kelgunimcha ovqat qilib qo'y, otang ishdan kep qoladi, -deb suratni qo'ydi-da, sovchilarning maxallasiga qarab yo'l oldi. –Xa, aytgancha, yigitning ismi Ilyos, esingdan chiqmaydi-ya, -deb qo'shib qo'ydi. Sarvihon bu safar onasining rayini qaytarolmasdi, chunki unga allaqachon boshqalar qariqiz sifatida qaray boshlagan edi. Chunki qishloqlarda qizlarni o'n sakkiz yoshligidan turmushga berib yuborishar edi. U suratni olib, bo'lajak kuyovga nazar tashladi. Kelishgangina ko'rinib turgan yigit suratda jilmayib turardi. Sarvihon bir muddat tikilib, ichidan bir o'y o'tdi, “Qiziq, shunday kelishgan bola nima uchun xaliyam uylanmagan, yo mening taqdirimmikan”, -dedi-yu, o'zining xayolidan o'zi uyalib,yuzlari duv qizardi, ammo yuzida ajib bir tabassum mavjud edi...
.....................
Mexri hola kuyovbola yashaydigan maxallani qidirib topdi va ko'chadan duch kelgan birinchi ayoldan surishtirishga tushdi:
-Kechirasiz, opa, mumkinmi sizni?
-Ho'p, gapiring.
-Opa, shu maxallada Gulnor ismli ayol bor, oilasini taniysizmi?
-Xa, Shavkat akaning oilasinimi? Taniyman, tinchlikmi o'zi?
-Havotir olmang, shunchaki o'sha oila o'g'lidan qizimga sovchi bo'lib borgan edi. O'shanga bir so'rab-surishtiray degandim, o'zingiz bilasizku,tanimagan, bilmagan oilaga qiz berib bo'lmaydi.
-Endi singlim, bu avvalo taqdir.
-Shundayam so'ragan yahshida, oilasi qanday oila?
-Bir nima deyishim qiyin, yahshisi siz yaqin qo'shnilaridan so'rang, men yahshi bilmayman, bilganim shuki, Gulnorhonning sal jaxli tez, yana bilmadim.
-Ho'p singlim, faqat yahshilab surishtiring, umr savdosi o'yinmas, -dediyu yo'lida davom etdi. Mexri holani notanish ayolning so'ngi so'zlari biroz ko'ngliga g'ashlik solib qo'ydi…
Maxalladan so'rab-surishtirib kuyovbolaning yon qo'shnisining uyini taqillatdi. Eshikni bir yosh juvon ochdi va Mexri holani kutib oldi.
-Keling hola.
-Qizim, yahshimisiz?
-Yahshi,raxmat. O'zingiz yahshii? Kiring uyga.
-Raxmat, men birrovga keldim, shu Shavkat akaning oilasi xaqida surishtirib kelgandim, qizimga sovchi bo'lib borishgan, faqat to'g'risini ayting, iltimos, oilasi qanday oila?
-Hola, nima desam ekan, o'g'li yahshi bola, faqat… nima desam ekan…
-Yashirmasdan aytavering, nima gap?
-Gulnor opaning harakteri engilroq. Ammo oilasi o'ziga to'q yashashadi.
-Ho'p, mayli raxmat, men boray, -deb Mexri hola maxlladagilarning yana bir nechtasidan so'rab surishtirdi. Aksariyat odamlar oilaning o'ziga to'qligini aytish bilan barobarda kuyovning onasi Gulnor opa xaqida birdek javob, harakteri engil, biroz janjalkash ekanini aytib o'tdi, ayniqsa, o'sha birinchi opa «Yahshilab surishtiring» degan gapi uning quloqlaridan ketmasdi. U shularni o'ylab, uyiga qaytib keldi…
……………………
-Dadasi,surishtirib keldim.
-Ho'sh, nimalar deyishdi?
-Oilasi o'ziga to'q deyishdi, ammo Gulnor opaning harakteri engilmish.
-Unda nima qilamiz.
-Bilmasam, shu sovchilarga xam rad javobini bersak, qizimizni yana bir marta cho'ktirgan bo'lamiz, shundog'am kechalari ba'zida yig'lab chiqadi.
-Unda qizing bilan gaplash, yigit bilan uchrashsin, yoshlarning o'ziga qo'yib beraylik. Gulnorhonniyam ko'rolmaydigan bordir, xozir nima ko'p, o'ziga to'q oilalarni ko'rolaydiganlar ko'p. Ertaga sovchilar bilan bog'lan, yigit bilan uchrashsin, bu umr savdosi, bunda uyalish kerakmas.
-Ho'p, aytaman, aytgancha, negadir sovchilikka kuyovning onasi kelmadi, holasi va ammasi kelibdi. Gulnor opaning ishlari ko'pmish, ular agar biz rozi bo'lsak, ular to'yni ikki xaftaning orasida o'tkazivorarmish, kuyovbola esa uch oy o'tib yana Rossiyaga ishga ketarmish.
-Buyog'ibir gap bo'lar, avval yoshlarning qarorini kutaylik, -deya ular o'zaro maslaxatlashib olishdi…
………………..
Erta tongdan uchrashuv taradudi bilan band bo'lgan Sarvihon xali xamon xayajonda. Tuni bilan mijja qoqmasdan xayolar og'ushiga cho'mgan qizning xayolida noma'lum yigit yashar edi. Xali kurtak yozib o'lgurmagan muxabbat darahtining soyasi ularning olovli qalbiga orom bag'ishlardi. Xayolot botqog'iga botgan Sarvihonni onasining tergashlari o'ziga keltirar, unga vaqt tobora yaqinlashyotganini eslatib shundog'am entikib borayotgan yuraklarini yanada entiktirardi.
-Xoy qizim, bo'lasanmi yoki yigitning kutib-kutib qaytib ketishini hoxlaysanmi?
-Ena, boramanda o'sha uchrashuvga, kutsa kutar, besh-o'n minut kutsa nima bo'libdi.
-Xa sen qiz, shu bemalolligingni deb doim dugonalaringdan orqada yurasan.
-Uffff, yana shu gapmi, bormayman uchrashuvingizga.
-Sochingni yulaman, bormay ko'rchi, -deb tashqarida yurgan Mexri hola ko'zguning oldida turgan qiziga javrardi. Sarvihon ko'zguda o'zini yana bir bor taftish qilib, uchrashuvga otlandi. Mexri hola xovlida qizini uchratib qoldi va bir muddat tikilib qoldi, umuman pardoz-andoz qilmaydigan qizining biroz o'ziga oro bergani xam uni xusnu jamolini ochib yuborgan edi.
-Vooooooyyy, qizim, o'zingmisan?))), -xayrat bilan boqdi onasi.
-Uyaltirmang, -duv yuzlari qizardi Sarvihonning)).
-Malikalardek ochilib ketibsan, shunday chiroying bor ekan, nega buni vaqtliroq ko'z-ko'z qilmading, -dedi xazil aralash onasi.
-Kech bo'ldi deysizu yana o'zingiz gapga solib o'tiribsz-a ena? Boraymi yo ikkalamiz didiyolashib turaveramizmi?
-Booor, boraqol jonim bolam, bahting ochilayotgani rost bo'lsin, shunday bahtli bo'lginki, dugonalaring…
-Enaaaaaa, men ketdim, bilaman, dugonalarim oilali, bola-chaqali, -degancha eshikka qarab yo'l oldi , Sarvihon…
………………………….
Uncha katta bo'lmagan hiyobon, bog'… Atrofda elas-elas shamol, kech kuzning hazonli kunlari, darahtlar allaqachon barglarini to'kib, osmonga qor elchilari qarg'alar kelib bo'lishgan. Qo'lida o'rtacha guldasta bilan Ilyos u yoqdan bu yoqqa, bu yoqdan u yoqqa yurib, Sarvihonni kutar edi. Sekin qadam tashlab Sarvihon Ilyos tomon kela boshladi, nigoxini erga qadagancha sekin qadamlar tashlab, yigit tomon kelayotgan qizning ibosi bu paytda ikki karra go'zallashib borardi. Nixoyat yuraklar orzuqib kutgan onlar, ko'zlar ko'zga tutashuvi, kipriklarning muxabat nishini otishlari, lablarning xayajondan titrashi, yuraklarning tez va shiddatli urushi…
-Assalomu alaykum, -yurak yutib salom berdi Sarvihon.
-Va alaykm assalom. Yahshimisiz Sarvihon, -duduqlandi Ilyos.
……… (Sarvihonda jimlik va xayajon)
….MMMM , nimaydiya, xaligi, xa, aytgancha, mana bu gullar sizga, -xayajondan qaltirayotgan Ilyos gulni Sarvihonga tutqazdi. Sarvihon qo'llarini oxistagina Ilyos tomon uzatdi, o'shandagina taftli barmoqlar ilk bora bir-biriga soniyalar orasida talpingan edi.
-Raxmat…
-Yahshi, i yo'g'e, arzimaydi. Yuring, biron joyga o'tiramiz, -dedi Ilyos o'rindiqlaring birini ko'rsatib, chunki atrofda na kafe bor, na boshqa. Ular o'rindiqqa omonatgina o'tirishdi. Ikki yosh besh daqiqalarcha jim o'tirishardi. Nixoyat, bu sukutni Ilyos buzishga kuch topdi.
-Men Ilyosman,yoshim 24 da. Uylanmaganman, ammo endi vaqti keldimi yo bilmadim, ammo vaqti keldi menimcha, siz nima deb o'ylaysiz?, -dedi Sarvihonga. Kutilmagan savoldan gangib qolgan Sarvihon yalt etib Ilyosga qaradi. –Uuuuuzz..uzzrr, bunaqa demoqchi emasdim, oila qurish vaqtim keldi, shunga sizni menga olib berishmoqchi, aniqrog'i sizga uylanmoqchiman, -dedi talvasalanib Ilyos. Ilyos xali shu vaqtgacha bir qizning qo'lini tutib ko'rmagan, xalol, mard va juda hokisor yigit edi. Uning ko'rinishi xar qanday qizni o'ziga jalb etishga qodir, o'tli nigoxlari, baland bo'yi, qomadi, hullas, alp yigitdek hushsurat edi. Qizig'i bir joyda, nima uchun shunday yigit o'zidan bor-yo'g'i ikki yosh kichik qizni-Sarvihonni tanladi, aniqrog'i tanlab olib berishmoqda. Sarvihondan xam yosh va go'zal qizlar Ilyosga jon tegib tegishga rozi bo'lishi ko'rinib turardi. Mexri opani mana shu narsa jiddiy o'ylantirayotgan edi…
-Men otam va enam aytgan va hoxlagan yigitga turmushga chiqaman, ular rozi bo'lishsa bo'ldi, dedi Sarvihon. Avvalari uni o'poq, buni so'poq deb baxona qilgan qiz xam Ilyosning ko'rinishidan so'ng unga orqavotdan rozichilik berib qo'ygan edi. Ilyos xamon erga tikilib turgan Sarvihonga boqib, uning o'tli va chiroyli ko'zlariga, yuziga qarab xayolotga cho'mib ketdi.
-Unda men ammamlarni yana jo'nataman, -deb o'zaro suxbatlashar edi. Uch soatga yaqin ular o'zaro suxbatlashib, bir-birini ma'lum darajada o'rganishgan edi, xar ikkalasida xam istak va hoxish paydo bo'ldi…
Ketar chog'da Ilyos Sarvihonga:
-Bilasizmi, Sarvihon, nima bo'lganda xam siz yahshi qiz ekansiz, oila bu o'yinchoq emas, uni qurish emas, qurgandan keyin mustaxkamlash , xar hil mayda narsalarga e'tibor bermaslik kerak, nima bo'lganda xam men sizni avaylab-asrashga va'da beraman-dediyu yo'liga ravona bo'ldi. Ilyosning so'ngi so'zlari Sarvihonga katta dalda bo'lgan edi…
……………………..
Ikki tomon kelishib, ikki yoshning boshini biriktirish maqsadida fotixa kunini xam belgilashdi. Oradan uch kun o'tib ikki tomondan qarindoshlar eg'ilishib fotixa to'yini boshlab yuborishdi. Bu orada ikki yosh ettinchi qavatlarda uchar, betinim telefon orqali uzodan-uzoq suxbatlashardi. Fotixa kunining ertalabi Sarvihonlarning uyida bayram, quda tarafdan mexmonlar kelishadi, eng asosiysi umuman ko'rinish bermagan «noyob» inson-qaynona kelishi kerak. Xamma hizmatda, kimdir dasturhon tayyorlasa, kimdir choy qaynatyapti, kimdir ovqat pishiryapti, hullas, tayyorganlik avjida.
Kelishdi –kelishdi, bo'ldi-yu, honadon egalari ko'chaga chiqishdi, mashinalarda kuyov tarafdan qudalar kelishibdi. Mexri holaning og'zi qulog'ida, u, nixoyat qizini turmushga beryapti. Qudalar birin-ketin salomlashib, xovliga kira boshlashdi. Mexri hola ular bilan quyuq so'rashgandan keyin ichkariga boshladi. O'ta shinam bo'lmagan honalarga joylashgan qudalar honaga razm sola boshlashdi. Qiziq, kim Ilyosning onasi bo'lsa? Mexri hola ayollarga nazar sola boshladi. Deyarli, barchasi notanish, faqat sovchilardan tashqari.
-Hush kepsizlar, qani dasturhonga marxamat.
-Hushvaqt bo'ling egachi.
-Aybga buyurmaysizlar, kuyovning onasi qay biringiz,nixoyat so'radi Mexri hola.
-Men kuyovning onasi.
-Xa-ya, qudajon, yahshimisiz?
-Qanaqa qudajon? Maxallamga borib eshikma-eshik surishtirib, nomimni qora qilib yana qudajon deysizmi?, -dedi Ilyosning onasi Gulnoropa. Bu javobdan xayratga tushgan Mexri holaning ustidan bir chelak chovuq suv qo'yib yuborgandek bo'ldi.
-Xaligi… Men, shunchaki surushtirdim, tanimasam, bilmasam, buning nimasi yomon quda?
-Huddi qizingiz malikayu siz surishtiring. Menku sovchilaga qo'shilib kelay dedim, qo'yishmadi. Yashashlaringizam yahshimas, meni aldab ko'ndirdi. Bolamning bahtini bersinu, ammo tengimiz emassizlar,dedi Gulnor opa.
-Xoy, jim, bo'ldi qiling, uni niqtadi yonidagi qudalar.
-Xoy egachi, uzr, hafa bo'lmang, Gulnorhon o'zi judayam mexribon ayollar, faqat ertalab uyida biroz hafalashuv bo'ldi, shunga kayfiyati yo'q, -deya yuvgan kishi bo'ldi. Suvga tushgan lattadek bo'lib qolgan Mexri xola honadan chiqar ekan, atorfdagi to'y unga tatimasdi, Gulnor opaning zaxarhanda gaplari uning miyasidan ketmas, tinmay aylanardi. U erini bir chetga tortib bo'lgan voqeani aytib berdi.
-E, shunga shunchami? Xa sovchilikka olib kelmaganiga dili og'rigandirda. Kel, qo'y onasi, qizimiz hursand, kuyovni maqtashyapti. Bo'lar ish bo'ldi, eng yomoni fotixasi buzulibdi degan gap, buyog'i Hudodan dedi Shuxrat aka… Ammo Mexri holaning ichiga katta g'am, qayg'u tushgan edi, bu xam bo'lsa qizining qaynonasining gaplari…
……………………..
Oradan kunlar o'tib, noyabrning yigirmalarida Ilyos va Sarvihonning to'ylari xam o'tdi. Sarvihoning onalari qizini o'zga uyga kelin qilib olib kelishib, unga baht tilagancha uylariga qaytib ketishdi. Xammasi o'shandan boshlandi. Sarvihoning murg'aqalbiga katta olov, g'am va dard kirib bordiki, u ohir- oqibat xayotning sinovlarini ko'ra boshladi…
To'ydan ertasi ertalab Sarvihon xovlilarni supurib, ertalabga choy qo'yishga tushdi. Uyda katta kelin, bir qaynsinglisi-6 sinfda, ikki qaynukalari, qaynona va qaynota yashashar edi. Xali qaynonalar dasturhon boshiga yig'ilmagan edi, Sarvihon qaynagan choyni plitadan olib, choynakka quruq choy soldi va ustidan issiq suvni soldi. Sha payt qaynonasi Gulnor opa kelib qoldi.
-Assalomu alaykum ayajon (ta'zim qila boshladi Sarvihon).
-Va alaykum (o'ta qo'pol ovozda), kelinposhsha menga ortiqcha mulozamatingning keragi yo'q, -dedi jerkigan oxangda. To'satdan sansirab ushqirgan qaynonasining sovuq nigoxi Sarvihonni esankiratib qo'ygan edi. –Kelin, meni eshit, seni ammalari topib berishgan, men sendaqa zoti pastlar bilan quda bo'laman deb ko'zim uchib turmagandi, o'g'lim bir yigit, guldek qizlar tegadi, sendek qari qiz uning tengimas, agar shu honadonda o'ni
guldek qizlar tegadi, sendek qari qiz uning tengimas, agar shu honadonda o'nib-o'say desang, aytganlarimni qilasan, to'yga qancha harajat qilganimizni sen qayoqdanam bilarding, -dedi dasturhon boshiga o'tirdi. Bu orada oilaning boshqa a'zolari xam kelib joylashdi, xamma dasturhon boshiga yig'ilgach, Sarvihon honasiga kirib qaynonasining ilk «Syurpriz gap»laridan alam bilan yig'lay boshladi. Shirin orzular ustiga qurilgan oilasi, xali xam ishonolmayotgan kelishgan turmush o'rtog'i bir soniya orasida huddi o'shalmas orzu, sarobga aylangan xayotdek edi. Uning ilk kelinlik kuni qon yig'lash bilan boshlandi, ammo bu intixo (tugash) mas, ibtido (boshlanishi) si edi. Uni xali oldinda ming mashaqqat va azoblar kutar edi..