Шимолий Кавказдаги Тамерлан (Амир Темур)

Шимолий Кавказдаги Тамерлан (Амир Темур)
Шимолий Кавказдаги Тамерлан (Амир Темур)


Жаҳон тарихидаги энг буюк ҳукмдор ва саркардалар қаторида Александр Македонский, Гай Юлий Тсезар, Наполеон Бонапарт, Александр Суворовлар қаторида Темурийлар салтанатининг асосчиси Темур ҳам бор. Эвропада у Тамерлан номи билан машҳур бўлиб, форс тилидан таржима қилинган "Тимур-ленг" лақаби "чўлоқ Темур" деган маънони англатади. Темур ўзининг иккинчи исмини бир сабабга кўра олди: 1362 йилда жангларнинг бирида оёғидан яраланиб, оқсоқланиб қолади.

Ҳаёти давомида Тамерлан Мўғулистон, Ғарбий Осиё, Форс, Ҳиндистон, Усмонли давлати ва Хитойга қарши кўплаб муваффақиятли ҳарбий юришларни амалга оширди. Шу билан бирга, энг муҳими, саркарда Олтин Ўрда билан кураши билан ёдда қолди. Ҳукмронлигининг биринчи кунлариданоқ Тамерлан бу давлатдан қўрқиб, унинг шарқий қисмида ўзининг сиёсий таъсирини ўрнатишга ҳаракат қилди. У Чингизхоннинг тўнғич ўғли Олтин Ўрда хони Тўхтамишга қарши учта юриш қилди. Замонавий Шимолий Кавказ ҳудудига кўплаб ҳарбий ҳаракатлар таъсир кўрсатди. Олтин Ўрдага қарши урушнинг асосий воқеаси шу эрда бўлиб ўтди: 1395 йилда Терекдаги жанг Ўрданинг мағлубияти билан якунланди. Жанг асосан ўзининг олдинги кучи ва таъсирини йўқотган Олтин Ўрданинг кейинги тақдирини олдиндан белгилаб берди.



Тамерлан 1386 ва 1394 йилларда Кавказга биринчи юришларини бошлади. Уруш билан у ҳозирги Шимолий Эрон, Озарбайжон, Арманистон ва Грузия ҳудудларини босиб ўтди. Грузия-тоғли армия кучли қўмондонни бир муддат ушлаб туришга муваффақ бўлди, аммо Тамерлан уларни мағлуб этишга муваффақ бўлди. Грузинлар ва нахлар шимолга, Катта Кавказ дараларига чекинишди. Тоғли йўллар ва довонлар Тамерлан учун стратегик жиҳатдан жуда муҳим эди. Дарёл дарасидаги қалъани эгаллаш мақсадида юришини давом эттиришга қарор қилди. Шунга қарамай, дарадаги улкан қўшинлар самарасиз бўлиб, Тамерлан чекинишга мажбур бўлди.

1395 йилда 300 минг кишидан иборат Тамерлан армияси Олтин Ўрдага қарши юриш бошлади. У Дербент яқинида тўпланиб, кейин Доғистон орқали ўтиб, Тўхтамишнинг олдинги отрядларини тор-мор қилди. Тамерлан Сунжа ва Терек дарёларини кесиб ўтиб, замонавий Кабардино-Балкария ҳудудига этиб борди. Айнан шу эрда, қадимги Джулат шаҳри яқинида, замонавий Майский шаҳридан унчалик узоқ бўлмаган жойда, 1395 йил 15 апрелда ХИВ асрнинг энг катта жанги бўлиб ўтди, у уч кун давом этди. Унда ярим миллионга яқин киши қатнашди. Тўхтамиш қўшини оғир мағлубиятга учради ва босқинчи Тамерлан Джулатни ер билан йўқ қилишни буюрди.

Ғалабадан кейин Тамерлан Тўхтамиш ва унинг иттифоқчилари қўшинининг қолдиқларини йўқ қилишга киришди. 1395 йилда у Черкес минтақасини вайрон қилди, Ғарбий Алан ҳукмдорлари Буриберди ва Буракан мамлакатини босиб олди, Шимолий Осетия ва Болкария тоғларида жойлашган Кули ва Таус қалъаларини забт этди, шунингдек, ҳудудда жойлашган Ихрон вилоятини бўйсундирди. Осетия ва Ингушетия.


Тамерлан Симсим мамлакатини - қадимги Чечен давлатини, машҳур Гудермес қишлоғини, Сулакдаги Алмак шаҳрини ва Чечен текислигини забт этишга кўп куч сарфлади. Унинг Чеченистонга қарши юриши шунчалик даҳшатли эдики, ўша йиллардаги воқеалар хотираси узоқ вақт давомида халқ оғзаки ижодида, масалан, "Оқсоқ-Темур" ҳақидаги афсона ва ривоятларда сақланиб қолди.

1396 йил бошида Тамерлан Волга бўйидаги Олтин Ўрда шаҳарларини забт этиш учун шимолга йўл олди. Муваффақиятли жанглардан сўнг қайтиб келган Тамерлан дам олиш учун Ставропол ўлкасидаги штаб-квартирасида Олтин Қўрғон тоғида чодир тикди. Ўша йилнинг баҳорида у яна Доғистонни босиб олишни давом эттирди, у эрда аварлар, лазгинлар ва бошқа тоғлиларнинг бирлашган армияси мағлубиятга учради. Кузда Тамерлан Закавказ, Сурия ва Кичик Осиёни босиб олиш учун Дербент орқали Шимолий Кавказни тарк этди.

Тоғлилар билан бўлган жангларда Тамерлан Шимолий Кавказни ўзи учун ҳимоя қила олмаслигига амин эди. Унинг давлатининг чегаралари тизмада қолди. Шу билан бирга, Тамерланнинг Шимолий Кавказга юриши ўчмас излар қолдирди: кўплаб йирик қадимий шаҳарлар ва юзлаб қишлоқлар бутунлай йўқ бўлиб кетди, маҳаллий аҳолига жиддий таъсир кўрсатди. Босқин охир-оқибат Олтин Ўрдани заифлаштирди, у 15-аср давомида ўз кучини тикламай, алоҳида хонликлар ва мулкларга парчаланиб кетди.

Катта тезликда югура оладиган энг чопағон ҳайвонлар ТОП 5 талиги

Ушбу мақоламизда бешта энг чопағон ҳайвонлар ҳақида гапириб ўтамиз. Қани кўрайликчи, энг тези ким экан?......

Кечасидаги иш самарадорлигини ошириш

Одамлар орасида “Эрталабки ишнинг унуми, баракаси бўлади”, деган нақл бор. Бутун дунё бўйича ҳам одамлар эрта туриб, кечгача ишлаб, кечаси дам олишади. Бироқ ҳамма ҳам бундай жадвалда ишламайди, кўпгина одамлар кечаси ишлашга ўрганганлар ёки шунга мажбурлар. Кечаси ишлашнинг ҳам ўз афзалликлари бор, шулардан энг биринчиси – сизга ҳеч ким халал...

Алберт Эйнштейннинг ҳаёт маслаҳатлари

Сиз эҳтимол инсон ўз миясининг барча манбаларини тўлиқ ишлатмаслиги ҳақида эшитган бўлсангиз керак. Бироқ ҳаётда ўз қобилияти билан ажралиб турувчи шахслар ҳам учрайди. Бундай одамларни биз улуғ истеъдод соҳиблари, деб атаймиз. Шундай шахслардан бири Алберт Эйнштейн бўлган......

РУЗА ТУТИШ (ОГИЗ ЁПИШ) ДУОСИ

Рўза тутиш (саҳарлик, оғиз ёпиш) дуоси نَوَيْتُ أَنْ أَصُومَ صَوْمَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِنَ الْفَجْرِ إِلَى الْمَغْرِبِ، خَالِصًا لِلهِ تَعَالَى أَللهُ أَكْبَرُ Навайту ан асувма совма шаҳро рамазона минал фажри илал мағриби, холисан лиллаҳи таъаалаа, Аллоҳу акбар. Маъноси: Рамазон ойининг рўзасини субҳдан то кун ботгунча тутмоқни ният қилдим. Холис...

Гуллар ҳақида қизиқарли маълумотлар

Бугунги мақоламизда дунёнинг гўзаллик тимсоли саналмиш гуллар ҳақида гапириб ўтамиз. Марҳамат улар билан танишинг!......

Асл вазифаси бошқача бўлган ва бу ҳақида сиз билмаган нарсалар

Биз эътибор бермайдиган айрим нарсалар ўз вазифаларига эга. Улар ҳақида билиб олишимиз эса ҳаётимизни енгиллаштириши аниқ!...

Романтик бастакор: Менделсон ким ва унинг тўй марши қандай яратилган?

Менделсоннинг тўйларда жаранглайдиган марши 1858 йил 25 январда, малика Виктория тўйида жаранг сочганидан сўнг оммалашиб кетди. Менделсоннинг "Тўй марши" оила ришталарини боғлаш учун келган ҳар бир жуфтликка яхши таниш. Бироқ, ушбу марш аслида қандай яратилганини кўпчилик билмайди?......

Тушда тухум курса нимани билдиради

Тушда тухум шахсий учрашувга, кимнидур кутилмаганда пайдо бўлиши. Агар сиз кўпгина тухум кўрсангиз, яхши белгимас. Ишдаги кўнгилсизлик, бу эса сизни роса чарчатади....

Ўрик ва унинг фойдали жиҳатлари

Ўрикнинг янги узилган, қуритилган, ишлов берилган кўринишларида ишлатиш инсоннинг умумий ҳолатига ўз ижобий аксини кўрсатади. Айниқса, юрак-қон томир касалликлари, ошқозон ичак таракти ва ортиқча вазндан азият чекувчи инсонлар ўрикка жиддий эътибор қаратишлари тавсия этилади....

Шри-Ланка: диққатга сазовор жойлар ва улар ҳақидаги қизиқарли маълумотлар

Қуйида Шри-Ланка ҳақидаги қизиқарли маълумотлар ва унинг сўлим масканлари ҳақида айтиб ўтамиз. Марҳамат, улар билан танишинг! Шри Ланка сўзи Санскрит тилидан таржима қилинганида “Ҳудо назари тушган жой” деган маънони беради....

Фикр қўшиш