Шимолий Кавказдаги Тамерлан (Амир Темур)

Шимолий Кавказдаги Тамерлан (Амир Темур)
Шимолий Кавказдаги Тамерлан (Амир Темур)


Жаҳон тарихидаги энг буюк ҳукмдор ва саркардалар қаторида Александр Македонский, Гай Юлий Тсезар, Наполеон Бонапарт, Александр Суворовлар қаторида Темурийлар салтанатининг асосчиси Темур ҳам бор. Эвропада у Тамерлан номи билан машҳур бўлиб, форс тилидан таржима қилинган "Тимур-ленг" лақаби "чўлоқ Темур" деган маънони англатади. Темур ўзининг иккинчи исмини бир сабабга кўра олди: 1362 йилда жангларнинг бирида оёғидан яраланиб, оқсоқланиб қолади.

Ҳаёти давомида Тамерлан Мўғулистон, Ғарбий Осиё, Форс, Ҳиндистон, Усмонли давлати ва Хитойга қарши кўплаб муваффақиятли ҳарбий юришларни амалга оширди. Шу билан бирга, энг муҳими, саркарда Олтин Ўрда билан кураши билан ёдда қолди. Ҳукмронлигининг биринчи кунлариданоқ Тамерлан бу давлатдан қўрқиб, унинг шарқий қисмида ўзининг сиёсий таъсирини ўрнатишга ҳаракат қилди. У Чингизхоннинг тўнғич ўғли Олтин Ўрда хони Тўхтамишга қарши учта юриш қилди. Замонавий Шимолий Кавказ ҳудудига кўплаб ҳарбий ҳаракатлар таъсир кўрсатди. Олтин Ўрдага қарши урушнинг асосий воқеаси шу эрда бўлиб ўтди: 1395 йилда Терекдаги жанг Ўрданинг мағлубияти билан якунланди. Жанг асосан ўзининг олдинги кучи ва таъсирини йўқотган Олтин Ўрданинг кейинги тақдирини олдиндан белгилаб берди.



Тамерлан 1386 ва 1394 йилларда Кавказга биринчи юришларини бошлади. Уруш билан у ҳозирги Шимолий Эрон, Озарбайжон, Арманистон ва Грузия ҳудудларини босиб ўтди. Грузия-тоғли армия кучли қўмондонни бир муддат ушлаб туришга муваффақ бўлди, аммо Тамерлан уларни мағлуб этишга муваффақ бўлди. Грузинлар ва нахлар шимолга, Катта Кавказ дараларига чекинишди. Тоғли йўллар ва довонлар Тамерлан учун стратегик жиҳатдан жуда муҳим эди. Дарёл дарасидаги қалъани эгаллаш мақсадида юришини давом эттиришга қарор қилди. Шунга қарамай, дарадаги улкан қўшинлар самарасиз бўлиб, Тамерлан чекинишга мажбур бўлди.

1395 йилда 300 минг кишидан иборат Тамерлан армияси Олтин Ўрдага қарши юриш бошлади. У Дербент яқинида тўпланиб, кейин Доғистон орқали ўтиб, Тўхтамишнинг олдинги отрядларини тор-мор қилди. Тамерлан Сунжа ва Терек дарёларини кесиб ўтиб, замонавий Кабардино-Балкария ҳудудига этиб борди. Айнан шу эрда, қадимги Джулат шаҳри яқинида, замонавий Майский шаҳридан унчалик узоқ бўлмаган жойда, 1395 йил 15 апрелда ХИВ асрнинг энг катта жанги бўлиб ўтди, у уч кун давом этди. Унда ярим миллионга яқин киши қатнашди. Тўхтамиш қўшини оғир мағлубиятга учради ва босқинчи Тамерлан Джулатни ер билан йўқ қилишни буюрди.

Ғалабадан кейин Тамерлан Тўхтамиш ва унинг иттифоқчилари қўшинининг қолдиқларини йўқ қилишга киришди. 1395 йилда у Черкес минтақасини вайрон қилди, Ғарбий Алан ҳукмдорлари Буриберди ва Буракан мамлакатини босиб олди, Шимолий Осетия ва Болкария тоғларида жойлашган Кули ва Таус қалъаларини забт этди, шунингдек, ҳудудда жойлашган Ихрон вилоятини бўйсундирди. Осетия ва Ингушетия.


Тамерлан Симсим мамлакатини - қадимги Чечен давлатини, машҳур Гудермес қишлоғини, Сулакдаги Алмак шаҳрини ва Чечен текислигини забт этишга кўп куч сарфлади. Унинг Чеченистонга қарши юриши шунчалик даҳшатли эдики, ўша йиллардаги воқеалар хотираси узоқ вақт давомида халқ оғзаки ижодида, масалан, "Оқсоқ-Темур" ҳақидаги афсона ва ривоятларда сақланиб қолди.

1396 йил бошида Тамерлан Волга бўйидаги Олтин Ўрда шаҳарларини забт этиш учун шимолга йўл олди. Муваффақиятли жанглардан сўнг қайтиб келган Тамерлан дам олиш учун Ставропол ўлкасидаги штаб-квартирасида Олтин Қўрғон тоғида чодир тикди. Ўша йилнинг баҳорида у яна Доғистонни босиб олишни давом эттирди, у эрда аварлар, лазгинлар ва бошқа тоғлиларнинг бирлашган армияси мағлубиятга учради. Кузда Тамерлан Закавказ, Сурия ва Кичик Осиёни босиб олиш учун Дербент орқали Шимолий Кавказни тарк этди.

Тоғлилар билан бўлган жангларда Тамерлан Шимолий Кавказни ўзи учун ҳимоя қила олмаслигига амин эди. Унинг давлатининг чегаралари тизмада қолди. Шу билан бирга, Тамерланнинг Шимолий Кавказга юриши ўчмас излар қолдирди: кўплаб йирик қадимий шаҳарлар ва юзлаб қишлоқлар бутунлай йўқ бўлиб кетди, маҳаллий аҳолига жиддий таъсир кўрсатди. Босқин охир-оқибат Олтин Ўрдани заифлаштирди, у 15-аср давомида ўз кучини тикламай, алоҳида хонликлар ва мулкларга парчаланиб кетди.

Атиргуллар тўғрисида 10 та қизиқарли маълумот

Атиргул - бу сайёрадаги энг чиройли гуллардан биридир. Совға қилинган атиргул гулдастасига қараб, табассум қилмайдиган аёл бўлмаса керак. Гуллар маликаси ҳақидаги фактларимиз орқали у ҳақда янада тўлиқроқ маълумотга эга бўламиз!......

Балкон интерери учун ажойиб ғоялар

Кўп қаватли уйлардаги ҳар бир балкон- ўзига ҳос омбор вазифасини бажаради. Бу ерда кўпчилик керакциз буюмларни сақлайди. Ҳамма бу нарсалар қачонлардир керак бўлиб қолади деган фикрда, албатта. Баъзи уй бекалари балкон қанчалар фойдали жойга айланиши мумкинлигини тасаввур ҳам қилишолмайди....

Қуруқ меваларнинг фойдали ҳусусиятлари

Дунёнинг етакчи мутаҳассис ва олимлари қуруқ меваларни витаминлар кони, деб аташади. Бундай мевалар бемалол рафинадланган шакар ўрнини боса олади. Улар таркибидаги клетчатка эса ошқозон учун жуда фойдали....

Ер юзидаги 15 та энг хавфли йўллар

Деярли ҳар бир ҳайдовчи машина ҳайдаш тажрибасида хавфли йўл шароитларини бошдан кечирган. Хавфлар турли шаклларда намоён бўлиши мумкин, масалан, ноқулай об-ҳаво шароити, маст ҳайдовчилар ва умуман олганда, сизнинг саёҳатингизни исталган вақтда ёмон саргузаштга айлантириши мумкин бўлган инсон омили орқали. Бошқа томондан, баъзан йўлнинг ўзи...

Романтик бастакор: Менделсон ким ва унинг тўй марши қандай яратилган?

Менделсоннинг тўйларда жаранглайдиган марши 1858 йил 25 январда, малика Виктория тўйида жаранг сочганидан сўнг оммалашиб кетди. Менделсоннинг "Тўй марши" оила ришталарини боғлаш учун келган ҳар бир жуфтликка яхши таниш. Бироқ, ушбу марш аслида қандай яратилганини кўпчилик билмайди?......

Замонавийлашган дераза токчалари

Деразасиз уйни ҳеч тасаввур қилиб кўрганмисиз? Бундай жойда ҳудди дунёдан узилиб қолганга ўзшайсиз. Ана шундан ҳам маълумки, деразалар ҳонадон интерерининг бир бўлаги саналаркан. Шу боис ҳонадонимизни замонавий дизайн асосида безаётганда дераза токчаларининг ҳам ўз ўрни ва мавқеи борлигини унутмаслик зарур. Ундан нафақат ташқи оламни томоша қилиш...

Алишер Навоий ҳақида маълумот

Алишер Навоий-буюк Ўзбек шоири, ёзувчи, мутафаккир ва давлат арбоби. Унинг ўзбек адабиёти ва маданияти ривожига бўлган истеъдоди ва таъсири шубҳасиздир. Алишер Навоий 1441 йилда ҳозирги Афғонистон ҳудудида жойлашган Херат шаҳрида туғилган. У ёшлигидан адабиёт, санъат ва таълимга қизиқиш кўрсатган. 14 ёшида Араб ва форс тилларини ўрганишни бошлади,...

Орҳидея гули ҳақидаги 19 та қизиқарли маълумотлар

Орҳидея, эҳтимол дунёдаги энг кенг тарқалган гулдир. Улар жуда машҳур бўлиб, кўплаб ҳаваскор гул шайдолари уларни уйда етиштиришади. Аксарият орҳидеялар тувакда ҳам яхши кўкаради. Тўғри улар кўпинча жуда эҳтиёткорлик ва эҳтиром билан ғамхўрлик қилишни талаб қиладилар, чунки ҳарорат шароитларига ёки намлик даражаларига риоя қилмаслик уларни тезда...

Алёнка: Шоколад ўрами устидаги қоғозда кимнинг сурати тасвирланган?

Барчага севимли ва яхши таниш бўлган Алёнка шоколади, унинг номи ва устидаги суръат ҳақида билганларимизни сиз билан бўлишамиз....

Сартарошлик санъатининг сиз билган ва билмаган қирралари

Ер юзида инсоният пайдо бўлиши билан турли ҳил касблар ҳам вужудга кела бошлаган. Қадимдан пайдо бўлган касблар инсонлар томонидан асрлар оша такомиллаштирилиб борилган. Ўтмиш даврларидан то ҳозирги кунга қадар яшаб келаётган ҳамма касблар инсонлар фойдаси учун ҳизмат қилиб келмоқда. Бугунги мақоламиз орқали шу каби касблардан бири бўлган...

Фикр қўшиш