Иссиқ ёки совуқ: Организм учун қай бири кўпроқ хавфли?

Иссиқ ёки совуқ: Организм учун қай бири кўпроқ хавфли?
Иссиқ ёки совуқ: Организм учун қай бири кўпроқ хавфли?


Баъзилар иссиққа, баъзилар совуққа тоқат қилолмайдилар. Ҳеч ўйлаб кўрганмисиз, улардан қайсиниси кўпроқ хавфли? Иссиқликдан нажот йўқдек туюлади, совуқда ҳеч бўлмаганда ўраб, исинишингиз мумкин. Аммо аслида ҳаммаси бутунлай бошқача.

Олимлар бу саволга аниқ жавоб беришади - энг катта зарар иссиқдан кўра қаттиқ совуқда бўлиш орқали юзага келади. Кучли совуқда қолиб кетишда ҳаддан ташқари иссиқда бўлишдан кўра 17 марта кўпроқ ўлим ҳолати содир бўлади. Мутахассисларнинг аниқлашича, одамларнинг 0,86 фоизида ўлим сабаби ҳароратнинг кескин тушиб кетиши бўлар экан.

Совуқда ўлим қандай содир бўлади
Шундай қилиб,инсон совуқ муҳитда, бошпана ва илиқликка ҳеч бир умидсиз қолиб кетса, нима бўлади?

36,6 - 35даража

Тана ҳарорати 36 даражага етганида, бўйин ва елка атрофидаги мушаклар қисқаришни бошлайди - бу мушакларнинг преконсултив тонуси деб аталади. Рецепторлар гипоталамусга сигнал юборади, бу эса ўз навбатида танангиз юзидаги капиллярларнинг бутун тармоғини торайтириш буйруғини беради ва шу сабабли қўллар ва оёқлар совуқдан оғрий бошлайди. Тахминан 45 дақиқадан сўнг тана ҳарорати 35 даражага тушади - мушакларнинг табиий реакцияси туфайли танада қаттиқ қалтироқ тута бошлайди, бу орқали яъни сиқиш ва очиш жараёни тезда танага илиқлик беради.
35 - 32 даража

Ҳар бир даража билан тана ҳарорати 35 дан кейин пасаяди, организмдаги метаболизм даражаси 3-5% га пасаяди ва 34 даражадан кейин одам хотирани ва ақлнийўқотади - аллақачон қаердалиги ва нима қилаётганини тушунмайди. Кўпинча, бу вақтда одам қорга тушиб, конвулсив равишда музлайди. 33 даражадан пастроқда апатия пайдо бўлади.


32 - 30,5 даража

Бу тана исиши учун қалтираши тўхтай бошлайдиган сўнгги палла. Қоннинг қуюқлашиши ва кислород истеъмолининг пасайиши юзага келади. Экстремиталарнинг торайган томирлари буйрак билан курашмоқчи бўлган жуда кўп миқдордаги суюқликни сиқиб чиқаради. Айни пайтда, одам аллақачон атрофдаги ҳамма нарсани унутади -31 дан 30 даражагача у ҳатто яқинларини танимайди.
30,5 - 29,5 даража

Бундай ҳолатда, юракдаги совуган асаб  учлари томонидан юбориладиган электр импулслари тартибсиз бўлиб қолади, юрак умумий ҳажмнинг атиги 2/3 қисмини тебратади ва кислород етишмаслиги галлйуцинацияларни келтириб чиқаради. Ўлим ҳолати эса тахминан 29,5 даражада содир бўлади.

Жуда паст ҳароратларда инсон танаси сақланиб қолади, гўё ички жараёнларни жуда секинлаштиради. Кўп одамлар бундай ҳолатда бир қарашда ўлик каби кўринадилар. Тана бу ҳолатда бир неча соат давомида мавжуд бўлиши мумкин ва уни бундан олиб чиқиш эса жуда эҳтиёткорлик талаб этади.
Аёз ҳақида яна бир ҳақиқат
Совуқ ҳаво соғлиқ учун ўта зарарли эканлигига ишонишади, аммо аслида бу тўғри эмас. Албатта, барчаси сизнинг совуқда қанча ва қандай шароитда эканлигингизга боғлиқ. Қишдаги ҳавонинг таркибида 30% кўпроқ кислород борлиги сабабли инсон терисига ижобий таъсир кўрсатади. Бундан ташқари, совуқ ҳаво бронхит билан оғриган беморларнинг аҳволини енгиллаштириши мумкин - аммо агар совуқ қуруқ бўлса, яъни ташқарида намлик бўлмаса.

Шунингдек, аёзли ҳаво юрак-қон томир касалликлари билан оғриган одамларга ёрдам беради ва мигрен ҳуружларни тўхтатишга ёрдам беради.
Совуққа физиологик мослашиш ҳам мавжуд эканлигини биласизми?
Доимий равишда совуқ иқлим шароитида яшайдиган баъзи халқларда метаболизм мўтадил зона аҳолисига қараганда 25-50% кучлироқ бўлади.

Австралиялик аборигенлар ва Тибет роҳиблари бутун тунни деярли яланғоч ҳолда музлабтушган ҳароратда, ҳатто титроқсиз ўтказишлари мумкин.
Иссиқ ҳароратда ўлим ҳолати қандай содир бўлади?
Тана ҳарорати 43 ° C дан юқори бўлса, одамлар учун ўлимга олиб келади. Оқсиллар хоссаларининг ўзгариши ва ҳужайраларга қайтариб бўлмайдиган зарар аллақачон 41 ° C да бошланади ва 50 ° C дан юқори ҳароратларда бир неча дақиқа давомида таъсирланиш барча ҳужайраларнинг нобуд бўлишига олиб келади.

Иссиқ уриш ички ҳарорат 41 ° C дан ошганда ва организмнинг терморегуляция тизими бузилганда содир бўлади. Биринчи огоҳлантирувчи аломатлар алангали юз, терининг қизиб кетиши, бош оғриғи, бош айланиши, чарчоқ ва асабийликнинг кучайиши. Бунинг ортидан чалкашлик кузатилади.
Тана ҳароратининг 42 даражадан юқори кўтарилиши билан одам миянинг шикастланишидан вафот этади. Айнан бизнинг миямиз ички термостатдир ва одатда одам гипоталамусининг термостати 37 ° C даражасида ўрнатилади, аммо иситма бўлса у 2-3 даражага кўтарилиши мумкин ва шу сезгирликдаги ҳарорат янги белгида тартибга солинади. Теридаги иссиқлик ва совуқ датчикларнинг сигналлари маҳаллий реакцияни келтириб чиқаради, мияга сигналларни юборади, бу ерда гипоталамусдаги марказий терморесепторларнинг маълумотлари билан таққослаганда организмнинг умумий иссиқлик ишлаб чиқарилиши ва иссиқлик йўқотилиши тартибга солинади. Терлаш туфайли терининг юзаси атрофдаги ҳаводан анча паст ҳароратгача совутилади, бу тана ҳарорати кўтарилганда қонга тушадиган адреналин гормони томонидан бошқарилади.
Инсон танасида 3 миллионга яқин тер безлари мавжуд бўлиб, улар терморегуляцияда катта рол ўйнайди. Инсон териси мушаклар ва ички органлар томонидан ҳосил бўлган иссиқликни олади ва уни атроф муҳитга чиқаради. Ташқи ҳарорат кўтарилганда томирлар кенгайиб, иссиқлик узатишни кўпайтиради, бу тўрт босқичда - радиация, иссиқлик ўтказувчанлиги, конвекция ва терлашда амалга оширилади.

Ташқи ҳароратнинг сезиларли даражада ошиши билан тана терлашни кўпайтиради -кейин терини совутади (тери юзасидан 1 мл терни буғланиши учун тана тахминан 2400 калория сарфлайди), бу эса ўз навбатида яқин атрофдан ўтадиган қон томирларини совутади.
Терлаш иссиқлик узатишни 20 бараваргача ошириши мумкин, аммо суюқликнинг сезиларли даражада йўқотилиши (тахминан 3 л / соат) мавжуд. Албатта, бундай кучли терлаш узоқ давом этиши мумкин эмас, шунинг учун иссиқда бўлган одам кунига тахминан 10-12 литр сув йўқотади, шу билан бирга унинг ишлаши учун зарур бўлган туз танани тарк этади, унинг етишмаслиги эса оёқ-қўлларнинг оғриқли спазмларига олиб келади. Одам ҳаракатланишни тўхтатади. Узоқ муддатли юқори ҳарорат таъсирида мослашувчан механизмларнинг бузилиши содир бўлади, иссиқлик уриши деб аталадиган нарса пайдо бўлади - одам кўнгил айниш, бош айланиши ёки заифликни бошлайди (бирданига бошланиши ҳам мумкин). Қора доғлар сизнинг кўзингиз олдида сузиб юради,  бу эса кўришни қийинлаштиради, мушакларнинг спазми ёки оёқларнинг шишиши кузатилиши мумкин.

Агар танага иссиқлик таъсир қилишда давом этса, охир-оқибат органларга терминал зарар етказиш хавфи мавжуд - улар деярли "пишган" ҳолатда. Шу вақтдан бошлаб, одам умр бўйи ногиронлик ёки ҳатто ўлим хавфи остида бўлиши мумкин.
Нима учун одамлар саунада бўлганларида юқори ҳароратда ўлмайдилар?
Кўпгина одамлар юқори намлик билан 50 ° C ҳароратга тоқат қилишлари қийин, аммо 90 даража қуруқ иссиқда одам бир мунча вақт ўзини қулай ҳис қилади. Айтиб ўтганимиздек, айнан терлаш қутқаради. 127 ° С гача бўлган ҳароратли қуруқ ҳаво (масалан, саунада) 20 дақиқагача ушлаб турилиши мумкин, ҳатто баъзилар учун бу чегара эмас. Ҳаммомдаги ҳарорат ҳар доим ҳам саунага қараганда пастроқ, гарчи иккаласи ҳам бир хил даражада иссиқ деб қабул қилинса ҳам. Бироқ, бу чидамлилик чексиз дегани эмас. Мия ҳужайралари иссиқликка жуда сезгир, уларнинг чегараси 42 ° C, шунинг учун тана ҳароратининг бир неча даражага кўтарилиши мия ишига катта таъсир кўрсатмай қолмайди.

Ўта иссиқ ва жуда совуқ ҳароратлардан ўзингизни эҳтиёт қилинг! Саломат бўлинг!

Иссиқ ёки совуқ: Организм учун қай бири кўпроқ хавфли?

Баъзилар иссиққа, баъзилар совуққа тоқат қилолмайдилар. Ҳеч ўйлаб кўрганмисиз, улардан қайсиниси кўпроқ хавфли? Иссиқликдан нажот йўқдек туюлади, совуқда ҳеч бўлмаганда ўраб, исинишингиз мумкин. Аммо аслида ҳаммаси бутунлай бошқача....

Мадрид кўчаларидаги ноодатий пиёдалар ўтиш йўлакчалари

...

Билл Гейтснинг болалиги тоғрисида қизиқарли 8 факт

1975 йилда Билл Гейтс Миcрософтга асос солиб, бу бутун дунёга катта таъсир кўрсатди. Гейтс сайёрадаги энг бой ва энг обрўли одамлардан бири бўлиб, хайрия ишларига эҳсон қилиш бўйича рекорд ўрнатмоқда. Биз сизни афсонавий шахснинг болалиги ҳақидаги қизиқарли маълумотлар билан танишиб чиқишга таклиф қиламиз....

Карантин пайтида тайёрланган 22 нафар энг ноёб ҳимояланиш ниқоблари

CОВИД-2019 пандемияси хукм сураётган бугунги кунда ҳар биримизда коронавирусдан ҳимояланиш учун ҳеч бўлмаса битта тиббий ниқоб бор. Ҳа, бу давр талаби. Бироқ, андозавий тиббий ниқоб таъбини жуда тор доира билан чегаралаб қўйишини тан олмай, ҳатто шу оғир кунларда ҳам ўзига хослигини йўқотишни истамаган кишилар ўз қўллари билан яратган бир неча...

Матолардаги турли доғларни оқартиришнинг самарали усуллари

Кийимдаги ҳар қандай доғни оқартириш воситалари ёрдамида кетказса бўлади. Бунинг учун либос матосига доғга қарши гел ёки аралашма билан ишлов берилиб, кир ювиш машинасига солинса кифоя. Аммо бунинг имкони бўлмаганида нима қилинади? Айтайлик, уйда чироқ йўқ ёки вақтингиз тиғизлигидан кир ювишга улгуролмаяпсиз. Қуйида сизга шошилганда асқотадиган...

Алберт Эйнштейн ҳақида қизиқарли маълумотлар

Энг таниқли физик Алберт Эйнштейн оддий одам бўлмаган. Олимнинг асосий иштиёқи нимада эди, шахсий ҳаётида қандай воқеалар юз берди, нега у президент бўлмади, олимнинг кўзлари ва мияси ҳозир қаерда? Шу каби саволларнинг жавоби қуйидаги мақоламизда келтирилган. Марҳамат, улар билан танишинг!...

Матраслар ҳақида кўпчилик билмаган 5 та ҳайратланарли факт

Ҳар бир уйда матраслар мавжуд, биз бу буюмга ўрганиб қолганмиз лекин унчалик ҳам эътибор қаратмаймиз. Матраслар ҳақида сиз билмаган бир нечта далиллар мавжуд. Уларни сиз билан бўлишамиз!...

Нима учун қушлар тумшуғини қанотлари остига яширишади?

Колибридан тортиб пингвингача бўлган барча қушлар тумшуғини ёки ҳатто бутун бошини қанот остига яширишади. Бу сайёрамизнинг барча қитъаларида қушлар ухлаш ёки шунчаки дам олиш учун одатий позадир. Нима учун қушлар буни қилишади ва инсон нуқтаи назаридан жуда қулай бўлмаган бу ҳолатда соатлаб сарфлашлари мумкин?...

Ночор инсонларнинг бой бўлишига тўсқинлик қилувчи ҳаётий принциплар

Руҳшунослар бой ва ночор ҳолатдаги одамларнинг фикрлаш тарзи ҳамда ҳаётий принциплари ўртасида жуда катта фарқ бор эканлиги ҳақида айтишади. Ночор инсонларнинг бойиб кетишларига тўсқинлик қиладиган одатлар ва ҳаётий принциплар айнан нималардан иборат?......

Омадли шахслар ва муваффақиятли инсонлар кунларини қандай ташкиллаштиришади? Кун тартибини тузишда миллиардерлар қўллаган усуллар

Биз омадли инсонлар ва миллиардерлардан илҳом оламиз. Нима учун улар бошқаларга қараганда муваффақиятлироқ? Нега улар биз бир ҳафтада эриша олишимиз мушкул бўлган вазифаларни бир ондаёқ бажара олишади? Қуйида муваффақиятли одамлар ўз кунларини қандай ташкил қилишлари ҳақида қисқача келтириб ўтдик!......

Фикр қўшиш