Улуғбекнинг ғойиб бўлган кутубхонаси ёҳуд Шарқнинг ечими топилмаган жумбоғи

Улуғбекнинг ғойиб бўлган кутубхонаси ёҳуд Шарқнинг ечими топилмаган жумбоғи
Улуғбекнинг ғойиб бўлган кутубхонаси ёҳуд Шарқнинг ечими топилмаган жумбоғи


Кутубхоналар қадимда антик давр маданиятининг бутун илмини ўзида мужассам этган манба ҳисобланган. Уни донишмандлик хазинаси, фикрлар макони дея таърифлашар эди. Қадимда кутубхоналар кўп бўлган, бироқ уларнинг кўпчилиги душманлар томонидан йўқ қилинган, баъзаилари эса шунчалик моҳирлик билан беркитиб қўйилган-ки, ҳали-ҳануз топиб бўлмайди.

Ўз даврининг буюк саркардаси Амир Темур Самарқанднинг номини бутун дунёга ёйиб, уни архитектура ва маданият марказига айлантирди. Саркарда юришлардан ўлжалар билан бирга Кичик Осиёдан, Туркия, Ҳиндистондан қимматбаҳо китобларни олиб келар эди.


Амир Темурнинг вафотидан кейин унинг империяси иккига бўлинди: Ҳиротни саркарданинг ўғли Шоҳруҳ бошқарган бўлса, Моварауннахрда Шоҳруҳнинг ўғли Улугбек ҳукмронлик қилди. Улуғбекка бобосидан кутубхона ҳам мерос бўлиб қолди.

Улуғбек ўрта аср даврининг маърифатли ҳукмдорларидан бири эди. У ўз атрофига Қозизода Румий, Али Қушчи каби шарқнинг буюк олимларини йиғган эди. Катта давлатнинг ҳукдори бўлишига қарамасдан Улуғбек умрининг асосий вақтини илмий ишларга бағишлар ва кўп вақтини ўзи қурдирган обсерваторияда ўтказар эди.

Отасининг ўлимидан кейин Улиғбек Тимирийлар сулоласининг ягона ҳукмдори бўлди. Унинг илм билан шуғулланиши кўпчиликка ёқмас эди. Улуғбекка қарши фитна уюштирилди, душманлар ҳатто унинг ўғлини ҳам ўз томонларига оғдириб олдилар.
Яқинлашиб келаётган фитнани сезган Улуғбек ҳукумат тепасига келадиган жаҳолат вакиллари унинг яратган илм масканини вайрон қилишларини билар эди. Расадхона йўқ қилиниш арафасида эди, аммо кутубхонани қандай бўлмасин сақлаб қолиш керак эди. Олим ўз фикрини шогирди Али Қушчига билдирди, у эса бунинг йўли борлигини айтди. Али Қушчи Кеш қишлоғидан бўлган, шу қишлоқ яқинида тоғда кўплаб ғорлар борлигини ва ўша ерда китобларни яхшилаб беркитиб қўйиш мумкинлиги ҳам қўшиб ўтди. Улуғбек шундай қилди ҳам – бир неча юз томдан иборат китоблар сандиқларга жойланиб, яширин равишда олиб кетилди.
Бунинг орасида 1449 йилда Самарқандда фожиали воқеалар содир бўлди. Улуғбек ҳиёнаткорона ўлдирилди, унинг расадхонаси вайрон қилинди. Устозининг ўлимидан кейин Али Қушчи ҳам Туркияга ўтиб кетди. Айтишларича, у ўзи билан бирга китобларнинг озгина қисмини олиб кетган, қолгани эса махфий беркитилган жойда қолиб кетди. Али Қушчи Моварауннахрга бошқа қайтиб келолмади, китобларнинг беркитилган жойини эса фақатгина у билар эди. Шу тариқа кутубхонанинг излари ҳам йўқолди, унинг жойлашган жойи ҳозирда ҳам Шарқнинг ечими топилмаган жимбоғи бўлиб қолмоқда.

Беҳи мевасининг фойдали ҳусусиятлари ҳамда косметологиядаги ўрни ҳақида

Мавсумий мевалардан бири бўлган беҳини барчамиз севиб истеъмол қиламиз. Ундан тайёрланадиган мураббою, шарбатлар қишда заифлашган организм учун дармондори бўлиши ҳам рост. Ушбу ажойиб мевадан халқ табобати ва косметологиядан ҳам фойдаланиш мумкин....

Ялтироқ ёноқлардан халос бўлиш ва юзнинг шаклини ўзгартириш учун 8 та машқ

Машғулот ҳақида гап кетганда, биз камдан-кам ҳолларда юзни эслаймиз. Ёноқ, тананинг ҳар қандай бошқа қисми сингари, машқларни бажариш учун жисмоний машқлар керак. Гарчи генетика бизнинг ташқи қиёфамизга сезиларли таъсир кўрсатса ва сиз Анжелина Жолининг ўткир ёноқлари бор-йўқлигини олдиндан аниқласангиз ҳам, юз мушакларини мунтазам равишда машқ...

Бой бўлишнинг 20 та олтин қоидаси

Ҳаётимиз давомида омадли инсонларни кўп учратамиз ва уларнинг муваффақиятига ҳавас билан қараймиз. Бундай пайтларда ҳаёлингизга “Қани эди, мен ҳам шу инсонга ўхшасам” деган фикр келиши шубҳасиз. Аммо бу каби муваффақиятга эришиш учун нималар қилиш керак эканлигини биламизми? Бугун сизга ҳаётда юксак чўққиларни забт этган ва барчага таниқли...

Дубайнинг энг машхур ва чиройли жойлари

Ушбу бетакрор шаҳар ҳақида жуда кўп бор эшитганингиз аниқ. Унинг ўзига ҳос кўриниши бутун дунё сайёҳларини гул шираси каби ўзи томон тортиб туради. Шу сабабли ҳам бугунги мақоламизни айнан мана шу мўжизавий шаҳарга бағишлаш ниятидамиз....

Кўз ва ақлни чалғитишга қодир оптик иллузиялар

Бизнинг миямиз бутун ҳаётимизни бошқаради ва ҳар сонияда жуда кўп маълумотни қайта ишлайди. Аммо вақти-вақти билан у бизни алдаётганга ўхшайди. Масалан: агар сиз қўлингизни сув остига туширсангиз, шаклини йўқотгандек ёки ҳатто сиздан узоқда турганга ўхшайди. Мия бошқа кўплаб нарсалар билан бир хил ҳийла-найрангларни амалга оширади ва биз ҳар доим...

Қуруқ меваларнинг фойдали ҳусусиятлари

Дунёнинг етакчи мутаҳассис ва олимлари қуруқ меваларни витаминлар кони, деб аташади. Бундай мевалар бемалол рафинадланган шакар ўрнини боса олади. Улар таркибидаги клетчатка эса ошқозон учун жуда фойдали....

Мактабдан қувилган аммо таниқли бўлишга эришган шахслар

Қуйидаги рўйҳатимизда биз келтирадиган 8 нафар шахс ҳеч нарсага айниқса, мактабдан қувилганига ҳам қарамай машҳурликка эришган....

ХХ асрнинг биринчи ярмидаги энг кассабоп бўлган филм ҳақида 6 та қизиқарли маълумот

Маргарет Митчеллнинг кариерасидаги ягона ва муваффақиятли китоб "Шамолларда қолган ҳисларим". Режиссёрлар Виктор Флеминг, Жорж Кукор ва Сем Вуд томонидан суратга олинган филм жуда ажойиб касса, кўплаб "Оскар" мукофотларини қўлга киритди ва кинотеатрларга ташриф буюриш бўйича барча рекордларни янгилади....

Хурмо фойдаси

Бу мевадан кунига 3-4 та ейиш танангизни ёшартиради. У ер юзидаги энг шифобахш мевалардан бири бу араб хурмосидир. Бу мева озиқ моддаларга бой. Овқат ҳазм қилишни яхшилайди, юракда қон айланишини яхшилайди. Холестеринни пасайтиради. Араб хурмоси иштаҳани пасайтиради. Оқ шакар ўрнини босади, озишда ёрдам беради. У темирга бой, 100 грамида одам...

Киви мевасининг таркиби, келиб чиқиш тарихи ва номланиши ҳақидаги маълумотлар

Бугунги кунда бозор расталарини тўлдириб турувчи киви мевасининг ватани, келиб чиқиши кўпчилликка қизиқ бўлса керак. Қуйидаги мақоламиз орқали таъми бироз дувучани эслатадиган киви ҳақида ўзингиз учун қизиқарли маълумотларни оласиз, деган умиддамиз......

Фикр қўшиш