Улуғбекнинг ғойиб бўлган кутубхонаси ёҳуд Шарқнинг ечими топилмаган жумбоғи

Улуғбекнинг ғойиб бўлган кутубхонаси ёҳуд Шарқнинг ечими топилмаган жумбоғи
Улуғбекнинг ғойиб бўлган кутубхонаси ёҳуд Шарқнинг ечими топилмаган жумбоғи


Кутубхоналар қадимда антик давр маданиятининг бутун илмини ўзида мужассам этган манба ҳисобланган. Уни донишмандлик хазинаси, фикрлар макони дея таърифлашар эди. Қадимда кутубхоналар кўп бўлган, бироқ уларнинг кўпчилиги душманлар томонидан йўқ қилинган, баъзаилари эса шунчалик моҳирлик билан беркитиб қўйилган-ки, ҳали-ҳануз топиб бўлмайди.

Ўз даврининг буюк саркардаси Амир Темур Самарқанднинг номини бутун дунёга ёйиб, уни архитектура ва маданият марказига айлантирди. Саркарда юришлардан ўлжалар билан бирга Кичик Осиёдан, Туркия, Ҳиндистондан қимматбаҳо китобларни олиб келар эди.


Амир Темурнинг вафотидан кейин унинг империяси иккига бўлинди: Ҳиротни саркарданинг ўғли Шоҳруҳ бошқарган бўлса, Моварауннахрда Шоҳруҳнинг ўғли Улугбек ҳукмронлик қилди. Улуғбекка бобосидан кутубхона ҳам мерос бўлиб қолди.

Улуғбек ўрта аср даврининг маърифатли ҳукмдорларидан бири эди. У ўз атрофига Қозизода Румий, Али Қушчи каби шарқнинг буюк олимларини йиғган эди. Катта давлатнинг ҳукдори бўлишига қарамасдан Улуғбек умрининг асосий вақтини илмий ишларга бағишлар ва кўп вақтини ўзи қурдирган обсерваторияда ўтказар эди.

Отасининг ўлимидан кейин Улиғбек Тимирийлар сулоласининг ягона ҳукмдори бўлди. Унинг илм билан шуғулланиши кўпчиликка ёқмас эди. Улуғбекка қарши фитна уюштирилди, душманлар ҳатто унинг ўғлини ҳам ўз томонларига оғдириб олдилар.
Яқинлашиб келаётган фитнани сезган Улуғбек ҳукумат тепасига келадиган жаҳолат вакиллари унинг яратган илм масканини вайрон қилишларини билар эди. Расадхона йўқ қилиниш арафасида эди, аммо кутубхонани қандай бўлмасин сақлаб қолиш керак эди. Олим ўз фикрини шогирди Али Қушчига билдирди, у эса бунинг йўли борлигини айтди. Али Қушчи Кеш қишлоғидан бўлган, шу қишлоқ яқинида тоғда кўплаб ғорлар борлигини ва ўша ерда китобларни яхшилаб беркитиб қўйиш мумкинлиги ҳам қўшиб ўтди. Улуғбек шундай қилди ҳам – бир неча юз томдан иборат китоблар сандиқларга жойланиб, яширин равишда олиб кетилди.
Бунинг орасида 1449 йилда Самарқандда фожиали воқеалар содир бўлди. Улуғбек ҳиёнаткорона ўлдирилди, унинг расадхонаси вайрон қилинди. Устозининг ўлимидан кейин Али Қушчи ҳам Туркияга ўтиб кетди. Айтишларича, у ўзи билан бирга китобларнинг озгина қисмини олиб кетган, қолгани эса махфий беркитилган жойда қолиб кетди. Али Қушчи Моварауннахрга бошқа қайтиб келолмади, китобларнинг беркитилган жойини эса фақатгина у билар эди. Шу тариқа кутубхонанинг излари ҳам йўқолди, унинг жойлашган жойи ҳозирда ҳам Шарқнинг ечими топилмаган жимбоғи бўлиб қолмоқда.

Ёши жиҳатидан эркакдан каттароқ бўлган машҳур жуфтликлар

Замонавий жамият стандартлардан воз кечади. Эркаклар ва аёллар энди бўйи, ҳолати ёки ёши каби конвентсияларга эътибор беришмай қўйишди. Бугунги кунга қадар қанчадан қанча оилалар бунёд этилган. Уларнинг ичида ёш жиҳатидан аёл каттароқ бўлган оилалар ҳам мавжуд. Қуйида шундай машҳурлар оиласининг бир нечтаси ҳақида гапириб ўтамиз!...

Вирус ҳамда эпидемия ҳақидаги энг яхши филмлар

Кино оламида эпидемиялар ҳақида ҳикоя қилувчи филмлар ҳаддан ташқари кўп. Аммо, уларнинг аксарият қисми фантастика намуналари бўлиб, реал ҳаёт тушунчасидан бутунлай йироқда......

Катта тезликда югура оладиган энг чопағон ҳайвонлар ТОП 5 талиги

Ушбу мақоламизда бешта энг чопағон ҳайвонлар ҳақида гапириб ўтамиз. Қани кўрайликчи, энг тези ким экан?......

МУБОРАК РАМАЗОН ОЙИГА ТАЪРИФ

МУБОРАК РАМАЗОН ОЙИГА ТАЪРИФ Оқибат фасли Муборак ташрифинг инсонлар ўртасида ўзаро мурувват ва оқибат туйғуларини уйғотади. Ҳурмат ва эътибордан қариндошлар ўртасида ҳамжиҳатлик мустаҳкамланади.  Кексаю бемор қариндошлар ҳолидан хабар олиниб, узоқ яқинда яшоқчи қондошлар ифторлик дастурхони атрофига чорланади. ...

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Қачон уйингдан чиқсанг, икки ракъат намоз ўқиб ол. Бу икки ракъат чиқишдаги ёмонликни сендан тўсади. (Сафардан келиб) уйингга киришдан олдин ҳам икки ракъат намоз ўқиб ол. Бу икки ракъат киришдаги ёмонликни сендан тўсади». Имом Байҳақий ва Баззор...

Жуда қиммат бўлган аммо бирор наф келтирмайдиган 10 та буюм

Дунёда кўплаб қиммат ва аҳамияциз нарсалар мавжуд бўлса-да, бизнинг рўйхатимиздаги бу 10 таси жуда ҳайратланарлидир. Уларнинг кўриниши жуда нозик бўлгани боис мўлжалланган мақсад учун ишлатмаслини маслахат берамиз....

ЖАР: кўпчиликка маълум ва номаълум Африка

Кўпчилик одатда Африка мамлакатларини ўта ночор аҳволда бўлган, одамлари қашшоқликда яшайдиган маскан сифатида тасаввур қилади. Агар сиз ҳам шундай фикрда бўлсангиз, ҳақ эканлигингизни айтишдан ўзга чорамиз йўқ. Аммо ушбу қитъада жойлашган Жанубий Африка Республикаси туризм соҳасида жуда илғор. У қитъанинг энг ривожланган мамлакати ҳисобланади....

Киви мевасининг таркиби, келиб чиқиш тарихи ва номланиши ҳақидаги маълумотлар

Бугунги кунда бозор расталарини тўлдириб турувчи киви мевасининг ватани, келиб чиқиши кўпчилликка қизиқ бўлса керак. Қуйидаги мақоламиз орқали таъми бироз дувучани эслатадиган киви ҳақида ўзингиз учун қизиқарли маълумотларни оласиз, деган умиддамиз......

Оқилами ёки маккор?! Аёллар ҳақида ажойиб статуслар

Ўзини гўзал ҳисоблаган аёл бошқаларни ҳам шунга ишонтира олади. Аёл киши эркак кишини табассуми билан илиннтириб олади, йиғиси билан эса ушлаб қолади....

Эстониянинг кишини ҳайранлантиришга қодир ғаройиб анъаналари

Атроф-муҳити, диққатга сазовор жойлари рўйхатидан ташқари бир мамлакат бошқа мамлакатдан нимаси билан ажратиб туради? Албатта, маҳаллий урф-одатлари! Бугунги мақоламизда Эстониянинг ғаёйиб урф-одатлари ҳақида гапириб ўтмоқчимиз!...

Фикр қўшиш