Шляпа кийган ҳайкаллар
Тоғдаги бир қишлоқда ниҳоятда камбағал чол билан кампир яшар эди. Эр-хотин похолдан шляпа тўқишар, чол уларни шаҳарга сотгани олиб борарди. Савдоси юришса, бирор егулик олиб қайтарди. Шляпа сотилмаган куни қариялар оч-наҳор ухлашга мажбур бўлишарди.
Янги йил байрами арафасида чол кампирига шундай деди: – Онаси, уйда бир дона гуруч йўғ-у, Янги йил оқшомида гуруч унидан пиширилган нон егим келяпти.
– Шаҳарга бориб келсангиз бўлармиди? Ажабмас, битта-яримта шляпа сотилса, пулига гуруч олардингиз!
– Гапингда жон бор, – деди чол хурсанд бўлиб. У ҳар кунгидан барвақт уйғонди, елкасига шляпалар солинган хуржунни ташлаб йўлга тушди. Бироқ, кун бўйи шаҳар кезса ҳам, бир дона шляпа сотилмади. Кеч тушгач, қуруқ қўл билан уйга қайтар экан, хаёлини ғамгин ўйлар қуршаб олди. Бир пайт қараса кўприк, ёнида Дзидзонинг олтита ҳайкали турибди. Меҳрибон маъбуд Дзидзо руҳи йўловчи ҳамда болаларнинг халоскори экани ҳаммага маълум.
Чол:
– Ҳайкаллар бу ерга қаердан келиб қолибди, – деб ҳайрон бўлиб уларга яқинлашди. Чолнинг кўзига қор босган ҳайкаллар совуқдан қунишиб тургандек туюлди. – Шўрликлар, совқотиб кетибсиз-ку, мен ҳозир... – чол шундай деб халтасидаги шляпаларни олиб, ҳайкалларга кийдириб чиқди. Аммо шляпалар бешта экан, ҳайкаллар эса олтита. Чол бироз ўйлаб турди-да, бошидаги шляпасини ечиб олтинчи ҳайкалга кийдириб қўйди.
– Узр, шляпам тешик бўлса ҳам, совуқда ялангбош турганингдан яхшироқ, – деди ҳайкалнинг юзини силаб. Чол совуқда уйига аранг етиб олибди. Чолини эсон-омон кўришдан умидини узган кампир унга қайноқ чой тутибди. Иссиқдан танаси яйраган чол кампирига кўприк олдида Дзидзо ҳайкалларини учратгани, уларга шляпани қандай қилиб кийдиргани ҳақида айтиб берди.
– Ўзимнинг меҳрибоним! – хўрсинди кампир. – Шляпангиз бўлмаса, гуручли нонимиз бўлмаса, нима қилибди?! Бутун дунёдаги гуручли нонни йиғиб келганда ҳам битта яхшиликнинг савобича бўлмайди.
Чол-кампир хўрсинганича ухлагани ётибди. Шу пайт кимнингдир хиргойиси қулоққа чалинибди:
Қалин қор ёққан кеча,
Бир нотаниш қария
Совға қилди бизларга
Олти дона шляпа.
Яхшиликка жавобан
Бизлар раҳмат айтамиз.
Совғамизни топшириб,
Жойимизга қайтамиз.
Қўшиқ борган сари кучайиб, ниҳоят, остонада оёқ дупури эшитилибди. Бироздан сўнг атроф жим-жит бўлиб қолибди.
Ҳайрон қолган қариялар югуриб келиб дарвозани очишса, шундоқ остонада катта тугун турганмиш. Оппоқ қорда на одамнинг, на ҳайвоннинг изига ўхшамайдиган ғалати изга кўзлари тушиб, ўрмон томонга қарашибди. Не кўз билан кўришсинки, олтита ҳайкал шаҳдам қадам билан кетиб боришяпти, ҳар бирининг бошида чол-кампир тўқиган похол шляпалар бор экан.
Қариялар тугунни уйга олиб кириб очишса, унинг ичидан гуруч унидан ёпилган исиққина, каттакон нон чиқибди. Ҳали шу пайтгача улар Янги йил байрамини бунчалик шод-хуррам кутишмаган экан.