Чингизхоннинг жавобсиз муҳаббати


Чингизхон 1155 йилда, мўғулларнинг татарлар устидан ғалаба қозонишлари вақтида дунёга келди. Унинг отаси, катта қабила бошлиғи Есугай-ботир ғалаба вақтида дунёга келган оғлига Темучин деб исм берди.
1164 йилда Эсугай-ботир ўғлини салкам 10 ёшида уйлантириб қўйди. Келинликка номзод сифатида танланган қиз ҳам нуфузли оиланинг фарзанди бўлиб, қизларининг гўзаллиги билан донг таратган Қўнғирот қабиласидан эди.
Темучиннинг рафиқаси Борте ўз турмуш ўртоғида уч ёш катта бўлган ва жуда яхши тарбия кўрган, ҳусни эса кўзни қамаштирарди. У Темучиннинг илк рафиқаси саналган, умрининг оҳирги кунларига қадар унга содиқ қолган. Улар биргаликда 40 йилдан ортиқ ҳаёт кечирдилар.
1206 йилда Темучин мўғул империясининг улуғ хонига айланди ва уни Чинғизхон дея атай бошладилар.Мўғулларнинг қадимий анъаналарига кўра, улар бир нечта аёлни никоҳлаб олишлари мумкин эди. Аммо Чингизхон иккинчи бор уйланиб, Бортени ранжитишни асло истамас эди. Темучиннинг атрофидаги ишончли одамлари унга яна бир бор уйланиши кераклигини, бу мамлакат ворисларининг сони кўпроқ бўлиши учун ҳам зарурлигини таъкидлар эдилар. Борте ақлли ва жуда оқила эди, у Чингизхоннинг ушбу қарорини босиқлик билан қабул қилди, севимли эрининг ҳар бир сўзи унинг учун илоҳий гапдек эди. Ўша вақтларда ҳарбий юришлар чоғида асир тушган қизлар жория сифатида саройга олиб келинарди, Чинизхоннинг канизаклари сони 2000 дан ортиқ бўлса ҳам уларнинг аксариятини хон бирор марта бўлса-да, кўрмаганди.

Аскарлар Есуйни саройга олиб келганларида Чингизхон унинг ҳуснига маҳлиё бўлиб қолди, шу заҳотиёқ тўйга тайёргарлик ишларини бошлаш учун буйруқ берди. Опасини топганидан боши кўкка етган Есуган ўз ўрнини опасига бўшатди. Сўнгра Чингизхон ва Есуйниннг тўйлар бўлиб ўтди.

Хон севимли рафиқасининг кўнглига йўл топиш учун ҳаракат қилар, аммо уддасидан чиқа олмасди. Кунларнинг бирида Есуйнинг сирини унинг сингисидан билиб олди. Есуй ўз юртида, ёш татар йигитига кўнгил берган, унинг севимли рафиқаси бўлишни орзу қилган экан. У узоқларга тикилганча кун келиб ёрининг жамолига етишишни орзу қиларди.
Бу ҳақида билган хон ғазабланиб, аскарларига ёш рафиқасини кўздан йўқотишни ва унинг ёнидан бир зумга ҳам жилмасликни буюрди.

Йигит хон томонга қараб, ўзини Есуйнинг қаллиғи деб таништирди. Татар йигитнинг ушбу қилиғидан ғазабга тушган хон унинг жонини олишни буюрди. Қўрқиб кетган Есуй ҳушдан кетди, у бир неча кун давомида ўз ўтовидан чиқмай, севган инсони учун кўз ёш тўкди. Чингизхоннинг ёш рафиқаси билан тил топишмаган Борте унга қараб ҳам қўймади, Есуган эса опасининг кўз ёшларига шерик бўлди.

Чингизхоннинг бу вақтда икки ўғли бўлиб, уларнинг бирини Борте, иккинчисини Хулан исмли аёл дунёга келтирганди. Есуй эса ўз холатини ўзгартирмас, аммо ҳаётидан ҳам нолимасди.


Есуйнинг тақдири қандай якун топгани ҳақида бирор бир татихий маълумот мавжуд эмас. Маълум бўлгани шуки, у ҳеч қачон хонни севмаган. Шу сабабли ҳам тарих уни армонли муҳаббатига вафодор аёл сифатида ёдга олади…

Изохлар 1