Тошқотган аждарҳо

Тошқотган аждарҳо
Тошқотган аждарҳо


Қадимда Бойсун билан Шўрчи орасидаги кичик сўқмоқ Қорадарадан ўтарди. Савдогар, йўловчи карвонлари минг азоб билан дара ичидан ўтиб, Ҳисор томонларга боришарди.

Қорадаранинг кунчиқар томондаги қояси устида даҳшатли аждарҳо пастга ташланишга ҳозирланганча тошқотган. Аждарга диққат билан, қарасангиз, гўё у ҳозир тирилади-ю, пастга сакрайди. Қизиғи, у фақат пастда турганларгагина кўринади. Чунки емирила бошлаган бу баланд, тик қоя устига чиқишнинг асло иложи йўқ. Халқ орасида бу аждарҳо ҳақида шундай ривоят юради.

Қорадарада бир одамхўр аждарҳо яшаган экан. У дарадан ўтаётган карвонларга ҳужум қилиб, кўп озор етказар экан. Сарбонлар унинг ҳужумидан омон қолиш учун бир ўспирин ёки қизни олдинроқ келтириб, дара оғзига қўйиб кетар экан. Аждарҳо ўлжани олиб уясига чиқиб кетгач, карвон хотиржам дарадан ўтиб олар экан. Ниҳоят, қурбонлик навбати карвонбошининг ёш, гўзал қизига келибди. Ота-онасининг оҳ-ноласига қарамай, жасур қиз аждарҳога ем бўлишга рози бўлибди. Карвондаги бақувват, мард қўриқчи бир йигитнинг қизда кўнгли бор экан. Қўриқчи йигит карвондагиларга қараб шундай дебди:


– Бола кетса ботир қолмас, қиз кетса она қолмас, ҳар иккиси кетса эл-юрт қолмас, қачонгача аждарҳо зулмига чидаймиз? Қиз ўрнига мени қолдиринглар, мен у одамхўр билан жанг қиламан.

– Ўғлим, мен карвонбоши бўлсам-да, ҳамма қатори шу халқнинг бириман, қандай қилиб қизим ўрнига сени юбораман? – дебди сарбон.

– Мен жангчиман, – дебди қўриқчи йигит, – инсон ўзининг ер юзидаги лаҳзалик умрида уч амални бажариши лозим. Булар – дарахт ўстириш, қудуқ қазиш, илон ўлдириш. Мен ҳеч бўлмаганда, учинчи қоидани бажарай. Кўксимда юрагим уриб турар экан, билагимда куч-қувватим бор экан, мен севгилимни аждарга ем қилиб қўймайман. Бу йигит шаъни учун ҳақорат. Юҳони курашда енгсам, йўлтўсар қонхўр махлуқдан умрбод қутуламиз, ўлсам, ҳаққимга дуо қиласизлар.

Карвондагилар ноилож рози бўлишибди. Қўриқчи чакмони ичига ўткир қилични яширибди. Унинг қўл-оёғини осон ечса бўладиган қилиб енгилгина боғлашибди-да, аждарга “совға” қилиб қолдиришибди. Учар илон одам ҳидини сезган заҳоти қуюндай келиб, қўриқчи йигитни олиб чўққи томон учибди. Шу пайт дарани қоп-қора булутлар қоплабди. Момақалдироқ гулдураб, яшин чақнабди. Қўрқиб кетган Аждарҳо йигитни ташлаб ўзини улкан ковакка урибди. Фурсатдан фойдаланган йигит ипларни ечиб, қилични орқасига яширибди. Момақалдироқ тингач, Аждарҳо ковакдан чиқиб, йигитни ютмоқчи бўлиб унга яқинлашибди. Йигит бор кучи билан аждарнинг икки кўзи орасига қилич санчибди. Аждарҳо жон ҳолатда йигитни думи билан уриб, қоядан учириб юборибди. Йигит тошдан-тошга урилиб ҳалок бўлибди. Бирдан чақнаган кучли яшин йигитнинг ерда ётган қиличига урилибди. Аждарҳони куйдириб тошдай қотириб қўйибди. Нафақат аждар, яшин зарбидан қоятошлар ҳам куйиб, қоп-қора кўмирга айланибди. Ўшандан буён тоғ номи – Қорадара деб аталар экан.

Карвондагилар тошни ўйиб, шаҳид бўлган мард йигитни удумга мувофиқ дафн этишибди. Карвонбошининг қизи ҳам, бошқа қизлар ҳам сой ёқасидаги оппоқ оҳактош устида аччиқ-аччиқ кўзёш тўкишибди. Бу кўзёшлар шивалаб ёғаётган ёмғирга аралашиб, тошларга сингиб кетибди.

Орадан ойлар ўтиб, карвон ортга қайтибди ва йигит ҳалок бўлган жойда, бир ажиб мўжизага гувоҳ бўлибди. Қизлар кўзёшлари сингган оҳактошдан булоқ сизиб чиқаётганмиш. Ажабланарлиси, сув чиқаётган жойда на бир ёриқ, на бир тешик кўринмасмиш. Баланд тоққа ёпишган улкан оҳактошдан сизаётган сув тош остидаги чуқурчага йиғилар, ортиқчаси сойга оқиб тушаётган экан. Карвондагилар булоқдан мириқиб сув ичишибди. Шунда таналаридаги чарчоқ тарқаб, ўзларини бардам ҳис қилишибди. Уйга қайтгач, шифобахш булоқ ҳақида ҳамюртларига айтиб беришибди...

Мана орадан неча-неча замонлар ўтди. Ўша сирли оҳактошдан ҳамон сув сизиб оқмоқда. Булоқ суви – ошқозон-ичак тизими ва тери касалликларига даво. Ҳозирги кунда ҳам ҳар бир йўловчи булоқ бошида бир зум тўхтаб, ундан тўйиб-тўйиб сув ичади. Зарур бўлса, идишни тўлдириб олади. Сувдан олтингугурт ҳиди келади. Шунинг учун олтингугурт суви, ҳам дейишади. Аммо сувни идишда бироз сақласангиз, ҳиди йўқолади. Булоқ саховатли инсонлар томонидан муҳофазага олинган. Сув тўпланадиган чуқур устига темир панжара ишланган. Панжара ўртасига кичик темир эшикча ўрнатилган. Идишга сув олингач, турли ҳайвон, жонзотлар сувни ифлос қилмаслиги учун эшикча ёпиб қўйилади. Энг муҳими – булоқ шундоққина йўл ёқасида. Сойдаги харсанг тошлар ичидан ҳатлаб, бемалол булоқ ёнига борилади. Баланд метин қоя устидаги аждартош, пастдаги шифобахш олтингугуртли тошбулоқ – кўҳна тоғларимиз ўз бағрида қанчалаб сир-жумбоқларни сақлаётганини эслатиб туради.

Тошқотган аждарҳо

Қадимда Бойсун билан Шўрчи орасидаги кичик сўқмоқ Қорадарадан ўтарди. Савдогар, йўловчи карвонлари минг азоб билан дара ичидан ўтиб, Ҳисор томонларга боришарди......

Тулкининг уйи

Бор экан-у йўқ экан, оч экан-у тўқ экан, обод дашт қишлоғида томорқаси каттагина аҳил оила яшар экан. Уй бекасининг буюртмасига кўра ота-ўғил шу томорқалари четида қурган янги қўноқ – товуқкатак бинойидек чиқибди. Мўжаз ҳовлиси сим тўр билан ўралган. Эрта-индин товуқлар шу жойга кўчирилади. Тушдан кейин беканинг ўғли Жавлон қараса, занжирдаги...

Хўроз минган бола (эртак)

Бўривой ҳовлига чиқиб, у ёқ-бу ёққа қаради. Дон чўқилаётган хўрозни бир тепиб, қоқолатди-ю, кўчага ошиқди. Кечқурун ҳовли четидаги товуқхонада тепки еган хўроз йиғламсираб, ҳасрат қила бошлади......

Баҳодир табиб

Бор экан-у, йўқ экан, қадим-қадим замонда, жуда олис томонда, баланд тоғлар этагидаги кичкина бир кулбада Баҳодир исмли бола бобоси ва бувиси билан яшар экан. Баҳодир яшайдиган шаҳарда вабо касали кенг тарқалган бўлиб, отаси ва онаси шу касалга чалиниб вафот этган экан. Буваси уни эркалаб, Баҳодиртой, деб чақираркан. Аммо бу бахтли кунлар ҳам узоқ...

Шляпа кийган ҳайкаллар

Тоғдаги бир қишлоқда ниҳоятда камбағал чол билан кампир яшар эди. Эр-хотин похолдан шляпа тўқишар, чол уларни шаҳарга сотгани олиб борарди. Савдоси юришса, бирор егулик олиб қайтарди. Шляпа сотилмаган куни қариялар оч-наҳор ухлашга мажбур бўлишарди......

Очкўз бўри

Бир бор экан, бир йўқ экан, улкан ўрмонда бир айёр тулки бўлган экан. Бир куни у йўлда, бўрини учратибди. Бўри семизгина қуённи тишлаб кетаётган экан. Тулки бўрига......

Қирқ ямоқ ҳақи

Бир бор экан, бир йўқ экан, биз кўрмаган, биз бўлмаган замонларнинг бирида икки қўшни бўлган экан. Бири ўта бой, бўғзигача мой, иккинчиси унинг хизматида сочи оқарган, аммо косаси оқармаган камбағал экан......

Дария ва турфа ранг балиқчалар

Қачонлардир кўм-кўк тубсиз денгиз ва қалин зумрад ўрмон оралиғидаги кичкина қишлоқда балиқчилар оиласи яшаган экан. Хонадон соҳиби Кали, меҳрибон бека Дилда, ўғли Мансур ва соҳибжамол қизалоқ Дариядан иборат бу уйда барчанинг ўз юмуши бор эди. Кали балиқ тутиб келар, Мансур парранда ва даррандаларни овлашда моҳир эди. Дилда ва Дария уй ишлари...

Деҳқон ва Жин

Қадим замонларда Балиқкўл томонларда бир Жин бўлган экан. Кунларнинг бирида унинг хожаси оламдан ўтиб, Жин озодликка чиқибди. У ҳеч қачон мустақил, озод яшаб кўрмаган экан. Энди нима қилсам экан, ё ўзимга бошқа хўжайин топсаммикан, деб кетаётиб далада меҳнат қилаётган деҳқонга дуч келибди. У терлаб-пишиб ер чопаётган экан. Жиннинг деҳқонга раҳми...

Сабр дарахтининг меваси

Бир бор экан, бир йўқ экан. Катта бир шаҳар бўлган экан. У ернинг аҳолиси жудаям меҳнаткаш экан. Бу шаҳарда бир этикдўз яшар экан. Унинг Кўса исмли ўғли бор экан. Этикдўз ҳар куни чарчаб ишдан қайтганда Кўса билан суҳбатлашар, боласининг бийрон жавобларидан яйраган этикдўз бирпасда чарчоғини унутиб юбораркан. Кунлар ўтаверибди. Кўса ҳам анча...

Фикр қўшиш