ТАТАР КАМПИР…


Етмишдан отган, узок йиллик бел огриги каддини егиб койган Нина холанинг уч хонали квартираси хориж мусикаси, кичкириб сакрайотган маст-аласт еркак, айолларнинг дупур-дупуридан зир титрарди. Нина хола балконнинг бир четида мунгайиб отирган койи озича гудраниб коярди.
— Илойим йер ютсин сендай келинни!.. Биламан, Марат оглимни шу ниятда каматгансан. Ойнашларингминан хиринглашолмасдинг-да болам борида!.. Худо жазоингни берсин илойим!..
— Хой кампир! — Нина хола таниш, йокимсиз товушни ешитди-ю, юраги хаприкиб, жонхолатда орнидан туришга тутинди. — Нимага кахва дамланмаган халигача? — семиздан келган, баланд бойли, сийналарининг ярми очик Зина икки колини белини тираганча кампирни сорокка тута бошлади. — Нимага козингни лок килиб турибсан? Бор кахваларни таййорлаб кой! Биз фол очамиз!..
— Б-бопти, келин! — дея олди зорга Нина хола калтис харакат килиб койдими, огрик турган белига икки кайфтини босиб. — Хозир дамлаб бераман!..
— Фол очмай дозахга домбира болгин! — ичкари уйга кирибок кичкириб ракс туша бошлаган келинининг кетидан каргана-каргана ошхонага отди Нина хола.
Одам кариса, коллари хам титрайверадиган болиб колади шекилли. Аксига олгандек, сув кайнайотган чойнакни туткичидан ушлаб стол томон олмокчи болганди, туткич тутган колларида беихтийор титрок турди. Чойнак полга аганаб кайнок сув шолча устига токилди. Бу орада Зина ваннахонага кириб кетайотганди. Тараклаган товушни ешитиб югурганча ошхонага кирди.
Нина хола нима килишни билмай бир четда котиб турарди.
— Вой Худойи-им!.. — чапак чалиб сокина бошлади Зина. — Бу ношуд кампирнинг дастидан каерга кочай-й?.. Нима килиб койдинг?.. Енди бир камим сенинг оркангдан ахлатингни тозалашмиди?.. Расво килдинг-ку шолчамни, яшшамагур!.. Буйокка юр, каримай олгур!..
Зина кутилмаганда Нина холага йопишиб йолак томон судради.
— Хой, нима килаяпсан? Олдириб коясан-ку кампирни!.. — бакир-чакирни ешитиб йолакка чопиб чиккан еркак-айол улфатлар Зинани торткилай кетишди.
— койворларинг мени! — Зина уларни силтаб ташлаб ташкари ешикни очди. — Йокол!.. Бу менинг уйим!.. Оглингнинг уриб-тепганлари йетади! Енди сенам оша ярамас болангнинг йонига бориб яша!..
* * *
Нина хола нималар болайотганига хамон тушуна олмасди. Ташкарида киш хукмрон. Шу куни кор боралаб йогарди. У уй оркасига отди-да, камзулига каттикрок оралиб катта кочага бокди.
— Ие, бу канжик мени оз уйимдан хайдамокчими? — орадан беш-он дакика отиб хушйор тортган Нина хола учинчи каватдаги квартираси деразаси томон караб лабларини тишлади. — Нимага? Оглим бечорани-ку, минг хил тухматлар билан каматди. Болмаса, менинг болам умрида бировни чертмаганди. Ози йок йердан жанжал чикарди. Ичволиб бошини деворга уриб конатди-да, хаммасини Маратимга тонкади… Е, бошанг болмай курсин шу болам хам!.. Милисаларнинг тепкисидан корккан-да! Йокса, килмаган ишини килдим деб озини дор остига тутиб берармиди… Йок, хайдаб бопти бу мегажин!.. Гинг десин, кошниларни чакираман… Бошкаларидан умид килмасам хам хеч болмаса, чекка подйезддаги озбек кошнилар чикиб ажратиб олишар!.. Мусулмон-ку!..
Нина хола дадил тортиб ортга кайтди.
Сезди. Подйездга кирайотганда биринчи каватда яшайдиган орис кошнилар караб-караб койишди…
Бе, улар томоша коришни билишади. Отган йили Марат кайфи ошиб колган хотинига бакиргандаям биттаси корасини корсатмаган. Ешик тиркишидан кулокларини динг килиб мирикиб ешитишган холос…
* * *
Нина хола корка-писа квартираси ешигига якин борди. Ешик ланг очик еди. Залнинг ешиги хам йопилмаган. Зина полда сонлари очилганча думалаб йотар, айлана атрофига кусиб ташлаганди.
Нина хола ижирганиб огиз-бурнини кафтлари билан йопиб секингина хонасига кириб олди.
— Худога шукр, — деди у ешикни ичкаридан тамбалашга тутиниб. — мастлигиям менга яхши болди. Совукда котиб олмайдиган болдим. Олиб кетсин кусигига беланиб!..
Кампир сим-сим огрийотган белини, ойокларини дамба-дам укалай-укалай каравотига чозилди.
Кекса одамга бундан ортик истирохат бормиди. Озгина болсин, юмшок корпада чозилиб йотса, чарчоги чикади, аламларини унутади…
* * *
Тонг отганмиди, йокмиди, Нина хола англай олмай колди. Билгани, хали ташкари коронги еди.
Йокимсиз товушдан уйгониб кетди.
Не коз билан корсинки, тепасида козлари кизариб, огзидан солаклари окканча колида ошпичок тутган келини Зина чайкалиб турарди.
Нина хола азбаройи коркиб кетганидан даст бошини котариб йостигини махкам кучоклаб олди.
— Менга кара, кампир, — дея Нина холага якинрок келди Зина. — майли, мастлигимдан фойдаланиб кирибсан. Хеч нарса демайман. Лекин бир шартимни бажармасанг, мана шу пичокминан нак сойиб ташлайман! Менинг йокотадиган хеч нарсам йок!.. Ешитдингми-йокми?..
— Е-ешитди-им… П-пичогингни ол нари!.. — коркканидан бошини икки коли билан беркитди Нина хола.
— Овозингни чикарсанг, кошниларнинг олдида шарманда килсанг, озингдан кор! — давом етди Зина. — Йо… Айтасанми-а?..
— Йок… Айтмайман… Олдирма… Тегма менга!..
— Мана бу бошка гап. — иякларидаги солакларни кирланган кафтлари билан арта-арта совук тиржайди Зина. — Енди кулок сол. Хозирок сенинг номингдан ариза йозаман. Сен имзоингни койиб берасан. Хош, розимисан?..
— к-канака ариза?.. — келинига хам хайрат, хам вахима аралаш тикилиб соради Нина хола.
— Кейин биласан. Хозир жимгина йотиб кут!..
* * *
Нина хола келинининг хохишига карши хеч нарса кила олмади. Гарчи, аризанинг нима еканини тушунмаса-да, кандайдир мухим хужжатлигини юраги сезди. Аммо бош тортишга коркарди. Зинанинг важохати бунга йол бермасди.
— Ана болди. — дея оппок когозни сийналари орасига беркитди Зина. — Манави пулни олгин-да, кури бу уйдан!..
Нина хола итоат билан келини тутказган бир даста икки юзталикни колига олди.
— Нега караб турибсан? — ошкирди Зина. — Бол тез! Хали замон мехмонларим келишади. Билиб кой, бировга чурк етсанг, жонинг мени колимда, тузукми?
— Индамайман, болам, индамайман. — харсиллай-харсиллай чит ромолга йенгил кийимларини тугиб Нина хола ташкарига йоналди. — Факат… Урмасанг бас!.. Айтганча… качон келай?.. Коча…
— Озим чикиб олиб келаман. — Зина кампирнинг хеч нарсага тушунмаганига толик амин болди чоги, алдашга отди. — Мехмонларим кетишиминан олиб келаман. Олмайсан бирпас коча айланиб турсанг.
— Унда… Манави тугунни колдира колай. — деди Нина хола. — Хонамга койиб…
— Е, йокот искиртларингни!.. — уни жеркиб ташлади Зина. — карашга одам жирканади. Тез бол!.. Намунча имиллайверасан?..
Нина хола тайок йеб колмаслик учун букчайган каддини коллари билан тутиб пилдираганча ташкарига йол олди.
* * *
— Келин болмай хар нарса болсин-да, шуям! — кор учкунлай бошлаган коронги кечада номалум манзил томон кетиб борарди Нина хола. — Шундай совукда мени хайдаб солди-я!.. Шунчалик хам шафкатсиз боладими?!. Енди кайга бораман? Кимнинг ешигини ярим кечада такиллатиб кираман? кариндош-уругим болмаса. кошниларга айтишга… Е, йок, олдириб кояди ярамас. Айтди-ку бировга гуллаб койма деб!.. Тохта, шу совукда качонгача изгиб юраман ози? качон чикади-ю, качон олиб кириб кетади? Умуман чикмаса-чи? Совукда котиб олсам-чи?.. Йок, милисага бораман. Ха, ими-жимида бор гапни айтаман. Ошалар мени химоя килмаса, хароб боладиганга охшайман. Милисаларнинг олдида менга кол котара олмайди. Ех, каерда екан милисаси ози?.. Оглимни камаганда кайси йолдан боргандим-а?..
Нина хола негадир дарахтзорни кесиб отмокчи болиб чапга кайрилди ва кадамини тезлатди.
Шу пайт он-он беш кадамча нарида каттакон итга кози тушиб такка тохтади. Ит козлари йониб Нина холага тикилганча ирилларди.
— Кет!.. — кол силтаб уни хайдашга тутинди Нина хола. — Тур кет!..
Ит кимирламади. Аксинча каттикрок ириллай бошлади.
— Бу кетадиганга охшамайди! — ранги окариб астойдил отириб олди Нина хола. — Худонинг юборган каргиши болмай олгур!.. Йеб коймаса горгайди!.. Вой-вой-ей-й!.. Енди бунисиям бормиди менга?!. Йо… килган гунохларим учун жазоимни бераяптими Худо?.. Йошлигимда кандай едим ози? Анави Зина канжикка охшаган баттолмидим? Йок, унака емасдим. Бировни бехуда хафа килмасдим…
Ха-а, ойимминан дадамнинг олдига Мишани йетаклаб келганим йодимда. куриб кетсин. Йошлик еканми, кахвахоналарда отириб кизил вино ичишни хуш корардим. Айникса, Миша билан танишганимдан кейин Худо берганди… Ишкилиб, мана шу ичкилик туфайли ихтийоримни унга топшириб койдим. Ота-онамнинг конглини огритдим. Буям йетмагандай, уларга зарда килиб уйдан чикиб кетдим. Мишани ташлаб Мардонни топдим. Нима кордим? Маратимни орттирдим. Ер хам хеч канча ерлик килмади. камалди кетди. Мен яна зарда килдим. Уни кориш учун турмага бормадим. камокдан келгач, болани корсатмадим. Мардон хам ташлаб кетди…
Майли, пешонамга йозилгани шу екан. Хар ким екканини оради-да!.. Хаммаси озимдан. Йошлигимда тузук-курук одам болсам, шу кунларни кормас едим. Майли, енди итдан кандай кутулай? Яшшамагур козини лок килиб турибди…
— Ха, корнинг очдими? — аста-секин орнидан козгалишга уринди Нина хола. — Мени йеб коясанми? кари кампирни-я?.. Тохта, хозир…
Нина хола нимадир йодига тушгандек, шоша-пиша тугунини ковлаштирди. Кийимлар орасида бир бурдагина нон бор еди. Шуни олиб итнинг олдига ташлади.
Ит нонга андармон болишидан фойдаланиб колиш илинжида ехтийоткорлик билан ортга тислана бошлади. Бирок ит нонга караб хам коймади. Нина хола томон юрди.
— Вой!.. коч!.. Даф бол!.. Ит болмай олгур, йокол!..
Кампир совук жонидан ота бошлаганини-да унутиб кочишга тушди. Йигирма-оттиз кадам наридан анхор окиб отган екан. Пишкириб окайотган анхор бойига келиб такка тохтади.
— Тохта дедим! — айоздан лаблари титраб кичкирди Нина хола ириллашни бас килиб думини ликиллатганча якинлашиб келайотган итга. — Агар тохтамасанг, озимни сувга ташлайман!.. Сенам, анави Зина мегажинам кутуласанлар мендан!.. Тохтайсанми-йокми?..
Жонивор нимани тушунсин. Кампирга жуда-жуда якин келиб колди.
— Енди озингдан кор! — сувга сакрашга чогланди Нина хола. — Билиб кой, олсам сен айбдор боласан. Хамма сендан коради!.. Мана сенга!..
Нина хола козларини чирт юмиб озини сувга ташлади.
Кучли оким уни бир зумда анхорнинг ортасига тортиб кетди.
* * *
Шу тобда икки-уч еркак ширакайф холда бог ичидан отиб боришарди. Улардан бири чокайотган кампирни кориб колди-ю, анхорга караб чопди…
Нина хола икки соатлар чамаси вакт отиб касалхона палатасида козини очди. Харкалай, сувга тойиниб улгурмай куткариб колишибди…
кол-ойокларини кимирлатиб корди. Жойида. Худди йомон бир туш корган каби узок муддат шифтга термулиб йотди. Нималар болганини еслашга уринди. Хотири панд бериб кояверди…
Шу махал палата ешиги очилиб баланд бойли, башанг кийинган, колида жилд тутган кирк йошлар атрофидаги еркак ичкарига кирди ва ешикни махкам йопиб Нина холанинг тепасига якин борди.
— Хош, хола, тузукмисиз енди? — соради у кулимсираб. — Хеч каерингиз огримаяптими?
— Йок, яхшиман, болам. — деди Нина хола ва секин орнидан туриб отирди. — Сиз ким боласиз?..
— Менми?.. — бош кашиб койди еркак. — Барибир танимайсиз.
— Ха-а, сизми мени сувдан чикариб олган?
— Мен емас. — еркак Нина холанинг ойок тарафига чокиб жилд ичидан бир сурат чикариб узатди. — Енг асосийси тирик колдингиз. Хо-ош… Енди хафа болмасангиз, сиздан бази нарсаларни сораб олсам-а? Айтганча, мен прокуратура терговчиси Мансуров Халил боламан. Мана бу суратдаги айолни танийсизми?
Нина хола суратни корди-ю, юзини терс буриб олди.
— Танийсизми, хола? — сорашда давом етди терговчи.
— Танийман. Танимайин мен олай… Оша канжикни деб сувга тушиб кетибман-да!..
— койинг, йомон созларни тилга олманг… Демак, кечаси юз берган вокеаларни хам яхши еслайсиз?
— Кечаси? Нима болди кечаси?.. Мен… Сувга тушиб кетдим-да, болам!..
— Сиз мархума Зина Ринадова билан жанжаллашиб колгансиз. Кейин… У маст болиб ухлаб колганидан фойдаланиб, уйга от койгансиз-у, бокка бориб анхорга озингизни ташлагансиз. Хош, тогри топдимми?..
— Мархума?.. Ким мархума?.. — Нина хола юраги безовта уриб сал курса орнидан туриб кетайозди.
Белида пайдо болган огрик туфайлигина кайтадан отириб олди.
— Ким олди?.. Зина олдими?..
— Ха, сиз от койгансиз-у, келинингиз олов ичида колиб кетган…
— Ким от койибди?.. Мен-а?.. Ким айтди?..
Нина хола огрикка хам ётибор килиб отирмай, даст орнидан турди.
— кани, ким айтди мени от койди деб?..
— Озингизни босинг, хола!.. Озингизни колга олинг!.. Мана, далиллар йетарли!..
Терговчи кайтадан жилдини очди-да, когоз олиб Нина холага тутказди.
— Бу нима? — соради Нина хола. — Бу нима ози?
— Бизга малум болишича, келинингиз сизнинг номингиздан уйни хатлаб беришингиз хакида сохта ариза йозиб, имзо чекишга мажбур килган. Ростми?
— Ха, рост! — жонланиб кетди Нина хола. — У менга мана шу когозни тутказиб имзо чекишга мажбур килди. Томогимга пичок тираб олди.
— Кейин сиз кол койдингиз. Шундайми?
— кояман-да! Жон хаммагаям ширин.
— кони-кошниларни чакириб чикмадингизми? Дод-вой килмадингизми?
— Бе, кошнилар чикармиди. Томоша килиб тураверишади улар. Одамнинг олиб кетганиминан ишлари йок. колаверса, Зина «Бировга чурк етсанг, оласан» деб коркитди.
— Шундан кейин сиз хонангизга кириб йотдингиз… Зинанинг маст болиб уйкуга кетишини кута бошладингиз…
Нина хола индамади…
У хамон тушуна олмасди. Кутилмаган гаплар… Зинанинг олими…
— Уй йонди дедими? — миясида нукул шу савол айланарди. — Нега йонади?.. Ким йокади?.. Вой шорим! Енди нима киламан? каерда яшайман?.. Болам-чи?.. камокдан келса нима килади?.. каердан бошпана топади?..
— Хола, мени ешитаяпсизми?.. — орадаги сукунатни бузди терговчи. — Саволимга жавоб бермадингиз-ку!..
— Нима?.. Нимани сорадингиз?
— Мархуманинг уйкуга кетишини кутдингизми?..
— Йо-ок… Нега кутарканман?..
— Хола, тушунинг, йошингизни хурмат килиб каттик гапирмаяпман. Ахир, сих одам олдиргансиз!.. Бунинг учун сизга камида он йил беришади. Шуни биласизми?..
— Нима?.. — Нина хола козлари ола-кула болиб терговчига каттикрок термулди. — камайсизми мени?.. камайсизми-а?.. Бопти, камай колинг!.. Уйимни йониб кетди деяпсиз-ку!.. Борадиган жойим колмабди. Майли, оша камогингизда яшаб тура коламан…
Терговчи бу гаплардан жигибийрони чикиб кол силтаганча нари кетди.
Шунда палата ешиги очилиб остонада йоши елликларга борган, толадан келган бир еркак пайдо болди.
— Кечирасиз, сиз терговчимисиз? — соради у бир Нина холага, бир Халил Мансуровга жавдираб.
— Ха, мен. — деди терговчи ешикка якин келиб. — Озингиз-чи?..
— Менми? Мен мана шу кампирнинг кошниси боламан. Исмим Норкул.
— Вой, Норкулжон, бормисан? — Нина хола таниш чехрани кориб беихтийор жонланди. — кара, манави одам мени камайман деяпти!.. Енди оша йерда яшайманми, болам?..
— Хош, менда нима ишингиз бор еди? — кампирнинг созини болиб Норкул акага юзланди терговчи.
— Биласизми… — деди у чонтагидан дастромолча чикариб пешонасидаги терларни артаркан. — Холанинг айби йок. Буни кечаси шерикларингизгаям келинингиз айтган екан. Негадир улар кулок солишмабди.
— Нега кулок солишмайди. Нима деган екан ози?
— Очигини айтаман. Кечаси Нина холаникида катта зийофат болганди. Биз бунаканги шовкинларга коникиб кетганмиз. «Ха енди, келини тагин улфатлариминан ичаяптикан-да!» дедик-у, кол силтаб коя колдик. Йонгин хам Нина хола чикиб кетгандан кейин икки соатлар отгач бошланган… Хаммамиз йигилиб оловни очирдик. Жасадни хам озимиз олиб чикдик. Кейин билсак, Зина кампирни мажбурлаб, коркитиб уйни озига отказиш хакидаги аризага кол койдириб олган екан. Нина хола аризанинг нималигини тушунмабди хатто. Ундан кейин ярим тунда кайнонани Зина колига пул тутказиб кочага хайдаб солибди. Шундай екан, хамма айб Зинанинг озида.
— Бу гапларни бошка кошнилар хам тасдиклайдими? — соради терговчи.
— Албатта. Бориб бемалол сорайверишингиз мумкин.
— Яхши. Озим хам сира ишонгим келмай гаранг болиб тургандим… Майли, сиз ташкарида кутиб туринг. Хозир чикаман…
— Хола, сира хавотирга тушманг. — деди Норкул ака чикиб кетайотиб. — Уйингиз жа унака каттик йонмаган. кошнилар биргалашиб тамирлаб берамиз.
— Умрингдан барака топ-е, болам!.. — козларига йош олди Нина хола. — Енди мени хеч ким хайдаб солмайдими?..
— Асло. Оглингиз келгунча кошнилар навбатиминан караб турамиз. Бопти, хозирча хайр!..
Терговчи Норкул ака чикиб кетгач, Нина холанинг йелкасидан тутиб каравотга отказди.
— Чарчагансиз, йотиб дам олинг. — деди у. — Яна бир-икки кун шу йерда болишингизга тогри келади. Анча зориккансиз.
— камамайсизми енди?
— Йок, камашдан Худо асрасин!.. Йотинг, дам олинг!..
Терговчи чикиб кетди.
Нина хола козларини юмганча жимгина сукут саклар, козларидан дув-дув йош куйиларди.